Język potoczny

Język potoczny – zagrożenie dla oficjalnej odmiany polszczyzny czy szansa na jej urozmaicenie? Rozważ problem, odwołując się do tekstu Jana Miodka Jarzy pani? – Dobra!, wybranego tekstu kultury i własnych doświadczeń komunikacyjnych. W Twojej pracy powinny się pojawić informacje wskazujące, że znasz cechy stylu potocznego.

O nasilającej się potocyzacji języka oficjalnego mówi się i pisze coraz powszechniej i w coraz bardziej dramatycznym tonie. Nietrudno ją dostrzec w prasie, radiu, telewizji, urzędach. Ale też łatwo zauważyć, że takie zachowania aż nadto przekraczają granice dobrego smaku.
Wystarczy się wsłuchać w sposób prowadzenia rozmów telefonicznych, by znaleźć smutne potwierdzenie owych stylistycznych niestosowności. Powszechne stało się np. kierowanie do obcej osoby przytakujące dobra. Ależ to drobiazg! – ktoś mi powie. A właśnie, że nie drobiazg! – odkrzyknę, i to donośnym głosem. Dobra, dobra, idziemy – to ja mogę powiedzieć do kogoś mi bliskiego, do rówieśnika, w zupełnie luźnej atmosferze towarzyskiego spotkania. Do osoby obcej, starszej, w urzędzie mogę się najwyżej zwrócić za pomocą przysłówkowego dobrze – stylistycznie neutralnego.
Pewnego dnia telefoniczna petentka „popisała się” konstrukcją – zapytaniem: „Jarzy pani?” – „Jarzę!” – odparła skonsternowana moja koleżanka. Wspólnie czekamy teraz na „kapuje pani?” albo jeszcze lepsze „kapewu?”.
Ukochał ostatnio polski naród porównanie z pikusiem. Słyszy się je wszędzie, co specjalnie mnie nie gorszy. Ale kiedy rozpaczający po powodzi człowiek, który stracił dorobek całego życia, mówi w telewizji, że „woda z roku 1997 to był pikuś w porównaniu z klęską tego lata”, cała jego wypowiedź nabiera wydźwięku tragikomicznego, oczywiście niezamierzonego. Ale użytkownicy języka ośmieszają się nie tylko przez używanie potocyzmów w oficjalnych sytuacjach, ale również przez silenie się na używanie „wysokich” czy nieznanych słów.

Omówienie tekstu J. Miodka:
1. Autor dostrzega, że język potoczny nazbyt głęboko narusza strukturę języka oficjalnego, przenikając do niego zbyt intensywnie.
2. Nie powinno się używać stylu potocznego w rozmowach z osobami starszymi i w sytuacjach oficjalnych, gdyż może to być przez odebrane jako wyraz braku szacunku lub objaw braku wychowania.

Język potoczny – zagrożenie dla oficjalnej odmiany polszczyzny:
1. Zagrożenie wynika z coraz częstszego stosowania potocyzmów w sytuacjach nieuzasadnionych.
2. Może powodować konsternację u zaskoczonych takim stylem odbiorców.
3. Potocyzmy mogą zakłócać komunikatywność wypowiedzi.

Język potoczny – szansa na urozmaicenie polszczyzny:
1. Jeśli stosujemy potocyzmy w sytuacjach uzasadniających ich użycie, mogą one urozmaicić stylistycznie wypowiedź, ubarwić ją.
2. Styl potoczny może ułatwiać komunikację.

Wybrany tekst kultury:
1. Chrystus miasta Juliana Tuwima - poetycki obraz marginesu społecznego, zwyrodnienia środowiska, w którym jednak możliwa jest przemiana, czego symbolem staje się reakcja ludzi na współczującą obecność "innego".
2. Przedwiośnie Stefana Żeromskiego - wprowadzenie elementów języka potocznego przy prezentacji grup społecznych zarówno wiejskich (chłopi, którym Cezary przygląda się w Chłodku; oraz środowisko wielkomiejskie).

Własne doświadczenia komunikacyjne:
1. Zasadne używanie stylu neutralnego w rozmowach telefonicznych (bez względu na to, czy kontaktujemy się z osobami obcymi, czy bliskimi).
2. Sprawdza się częściowe urozmaicanie wypowiedzi elementami potocznymi (np. czasownik „ogarniać” sprawdza się w wielu sytuacjach), ale potocyzmów nie można nadużywać.
3. Przykłady: „spoko”, „wyluzuj”, „bez spiny”.

Potwierdzenie znajomości stylu potocznego:
1. Styl potoczny stanowi centrum stylistyczne polszczyzny: z punktu widzenia historycznego – z niego wywodzą się wszystkie inne style; z punktu widzenia indywidualnego i zbiorowego – wszyscy najpierw poznają ten styl. Wniosek – jest on najbliższy wszystkim użytkownikom języka.
2. Styl potoczny zawiera podstawowe słownictwo (definicja szersza, włączająca w pojęcie stylu potocznego słownictwo neutralne).