Charakterystyka Młodej Polski
Na horyzoncie nowych tendencji u progu modernizmu
W latach osiemdziesiątych XIX wieku pozytywistyczna wizja świata przestała się podobać. Przekonanie, że nauka wiele może, a rozum jeszcze więcej - stało się cokolwiek śmieszne. Etos pracy budził coraz większe zdumienie. Ot po prostu - dotychczasowe postrzeganie świata uległo dezaktualizacji.Daty i fakty dotyczące Młodej Polski
W 1887 roku warszawskie „Życie” rozpoczyna frontalne propagowanie nowych tendencji, a rok 1891 przynosi debiuty reprezentantów nowego pokolenia (Tetmajer, Nowicki, Niemojewski).Jednocześnie trzeba pamiętać, że pisarze pozytywistyczni w dalszym ciągu publikują swoje dzieła: B. Prus Emancypantki (1891-1893) i jeszcze później Faraona; H. Sienkiewicz Quo vadis (1895-1896).
Jeszcze większe rozciągnięcie w czasie dotyczy końca Młodej Polski. Rewolucja 1905 roku powoduje, że artyści, którzy do tej pory odrzucali problematykę społeczną i chcieli poświęcać się sztuce samej w sobie, zaczęli inaczej patrzeć na rzeczywistość i swoje w niej miejsce.
Z kolei rok 1910 (obchody w Krakowie 500-lecia bitwy pod Grunwaldem, odsłona pomnika, odśpiewanie Roty M. Konopnickiej) przyczynia się do odrodzenia problematyki narodowo-rewolucyjnej.
W tym samym roku powstał Związek Strzelecki (zalążek Legionów), którego zadaniem było przygotowanie polskich sił zbrojnych do walki przeciw Rosji.
Kolejne daty zamknięcia epoki dotyczą początku (1914) lub końca wojny (1918).
Młoda Polska - nazwa epoki
Nazwa epoki (Młoda Polska) - pochodzi od tytułu artykułów Artura Górskiego opublikowanych na łamach krakowskiego „Życia” (zob. Programy młodopolskie). Tytuł akcentuje wyraźny podział na młodych i starych (przypomina to podobny konflikt pokoleniowy z epoki pozytywizmu). Młodzi domagali się zmian, odrzucenia obowiązujących dotąd norm, całkowitego przewartościowania.W swoich artykułach domagał się Górski, by nowa literatura nawiązywała do wartości głoszonych przez romantyzm; by przyczyniła się do przemiany duchowej narodu, a nawet jego odrodzenia.
Nie był to jedyny przejaw związków między Młodą Polską a romantyzmem. Powiązania były na tyle znaczące, że pojawiła się nazwa neoromantyzm.
Związki Młodej Polski z romantyzmem
Związki z romantyzmem miały polegać na:- nawiązaniu do myśli politycznej Mickiewicza (demokratyzm, rola ludu itp.), - wykorzystaniu rozwiązań artystycznych J. Słowackiego,
- odżyciu ideałów niepodległościowych,
- przyznaniu szczególnej roli artyście.
Romantyzm obecny był w szczególny sposób w twórczości Stanisława Wyspiańskiego.
Podkreślając związki z romantyzmem pamiętać trzeba, że Młoda Polska czasami nawiązywała do pozytywizmu: chodzi o pozytywistyczną ideę służby społecznej (problem wyraźnie obecny w twórczości S. Żeromskiego).
Modernizm, fin de siécle, dekadentyzm, symbolizm
Modernizm - ta nazwa pochodzi z języka francuskiego, w którym "moderne" znaczy "współczesny", "nowoczesny". Nazwa ta sugeruje konflikt tego, co nowe i współczesne, z tym, co stare i bezużyteczne. Określenie epoki wyrazem "fin de siécle" (fr. „koniec wieku”) lub terminem "dekadentyzm" podkreśla przekonanie o kryzysie starej kultury europejskiej, a nawet przeczucie jej upadku. Obie nazwy wskazują na powszechność postaw znużenia, zniechęcenia, braku woli i zaniku wiary w jakiekolwiek wartości, dla których warto byłoby żyć.Symbolizm - ta nazwa wskazywała na szczególną rolę kierunku, który dominował w malarstwie i obecny był również w literaturze.
Rola Krakowa w okresie Młodej Polski
W kształtowaniu się programu i ogólnej atmosfery Młodej Polski ważną rolę odegrał Kraków. W Szkole Sztuk Pięknych wykładał Julian Fałat. Stąd wyjdą polscy impresjoniści i symboliści (Leon Wyczółkowski, Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Stanisław Wyspiański, Józef Pankiewicz). Zainteresowanie sztuką stanie się elementem codzienności i wpłynie na powstanie specyficznej atmosfery młodopolskiej. Kraków to wszakże centrum cyganerii artystycznej.Powrót na stronę główną MŁODA POLSKA