Kierunki w sztuce modernistycznej
Istotą impresjonizmu w malarstwie jest próba uchwycenia ulotnych wrażeń - fr. słowo l’impression znaczy wrażenie. Artyści wychodzą w plener, szukając tam impulsów dla swojej wyobraźni. Dominują tematy codzienności i banalności (ogród, ulica, pejzaż nadmorski, wschód słońca), które jednak zostają na nowo ujrzane i zinterpretowane.Malarze posługują się techniką malowania plamą i zacierania konturów. Istotna jest gra światła (błyski, odblaski, refleksy). Ewokowana jest zmienność, płynność, nieuchwytność kształtów. O ile realizm dążył do widzenia obiektywnego, impresjonizm wyraża to, co subiektywne i osobiste.
Claude Monet rusza na wieś, przygląda się koszeniu traw, potrafi od wschodu do zachodu słońca obserwować stóg siana (seria Stogi siana). Nazwa kierunku związana jest też z jego obrazem zatytułowanym Impresja, wschód słońca.
Edgar H. Degas nazywany jest impresjonistą linii. Jego obraz Tancerki wyraża ruch, ukazuje ciało w subtelnym zdynamizowaniu. Ważną rolę odgrywa światło i barwa. Wielkim dramatem była dla tego artysty utrata wzroku.
Z innych malarzy impresjonistów wymienić trzeba E. Maneta i A. Renoira.
Z polskich płócien impresjonistycznych szczególnie ciekawe są: W ogrodzie Władysława Podkowińskiego (gra światła i jego refleksy), Targ na kwiaty przed kościołem św. Magdaleny w Paryżu Józefa Pankiewicza, Promienny zachód słońca Wojciecha Weissa.
Reprezentantami impresjonizmu w muzyce byli Claude Debussy (suita Popołudnie fauna inspirowana przez poezję S. Mallarmégo, Światło księżyca, Ogrody w deszczu) i Maurice Ravel (Bolero). Brzmienie, zróżnicowanie dynamiki i harmoniki ma budzić określone wrażenia u odbiorcy.
Karol Szymanowski i Mieczysław Karłowicz nawiązywali również do impresjonizmu.
Symbolizm w najogólniejszym ujęciu stanowi wyraz dążenia do tworzenia symboli, czyli znaków tego, co jest trudne do nazwania, a więc np. treści metafizycznych. Symbol ma wyrażać znaczenia głębokie i ukryte, sam w sobie jest znakiem wieloznacznym i wobec tego można go interpretować na wiele sposobów.
Symbolizm Jacka Malczewskiego zasadza się na dwoistości: cały jego świat jest fizyczny i psychiczny zarazem. Ta dwoistość ma jeszcze inny wymiar. Obraz Śmierć (1902) odczytywany jest na ogół alegorycznie. Kobieta w czerni, kosa, kwiaty, biała chusta - to wszystko posiada swoje alegoryczno-symboliczne odniesienia. Ale zarazem ten sam obraz posiada swój konkretny, asymboliczny wymiar.
Obraz Starość łączy w sobie elementy tego, co kojarzone jest z pojęciami Eros i Thanatos. Łączy także wymiar symboliczny i dosłowny wypowiedzi malarskiej. Malarz chciał uchwycić w sposób symboliczny tę granicę w rozwoju psycho-biologicznym, gdy następuje przesilenie; gdy ze sfery Eros człowiek wkracza w cień Thanatosa.
Niektóre obrazy Malczewskiego są swoistą malarsko-symboliczną opowieścią, w której stapiają się pierwiastki osobiste, patriotyczne i mityczne. Obraz Powrót na marach z cyklu Moje życie przedstawiający zmarłego ułożonego na marach, a w tle dworek, obok zmarłego rozpaczających satyrów, stanowi syntetyczny, symboliczny skrót. Jakkolwiek postacie satyrów mogą zaskakiwać i niepokoić, to wprowadzają one istotne dla wymowy dzieła skojarzenia kontrastujące to, co w człowieku biologiczne, dynamiczne, witalne, wiążące się ze sferą Dionizosa i Erosa, oraz to, co podlega działaniu śmierci.
W dziełach Malczewskiego śmierć bywa ukojeniem (obraz Ukojenie), oczekiwaniem albo zaskoczeniem, nade wszystko jednak występuje jako sędzia - wyrokujący, nieubłaganie podsumowujący sens czyjegoś życia. Choć więc jego Thanatos przybiera najczęściej postać niewieścią, jest zawsze symbolem siły, decyzji, konieczności, a także majestatu.
Naturalizm stanowi wierne, fotograficzne odzwierciedlenie rzeczywistości.
W warstwie interpretacji świata naturaliści dochodzili do przekonania, iż człowiek jest uzależniony od przyrody, wobec czego stało się konieczne odzwierciedlenie tej natury w dziele sztuki. Przyrodą i życiem ludzkim rządzą te same prawa, np. walka o byt.
Obrazy naturalistyczne prezentują określony wycinek rzeczywistości z fotograficzną dokładnością, malarze sięgają po tematy drastyczne społecznie. Np. grafika Śmieciarka W.Podkowińskiego (na łamach pisma naturalistycznego „Wędrowiec”) przedstawia kobietę zbierając śmieci, w tle widać śmietnik. W ten sposób naturalizm angażował się w problemy społeczne.
Ekspresjonizm był rezultatem dążeń do wyrażania gwałtownych przeżyć wewnętrznych płynących z podświadomości. W warstwie formalnej dominowała deformacja kształtów i dynamika, co widać np. na obrazie E.Muncha pt. Krzyk. Ogólnie rzecz ujmując nastrój w ekspresjonizmie jest pesymistyczny, kolory krzykliwe, abstrakcja przeważa nad konkretem. Elementy ekspresjonistyczne obecne są również w muzyce, np. w dziełach symfonicznych Makbet i Don Juan Richarda Straussa.
Z kolei Aleksander Skriabin dążył w swoich dziełach muzycznych do pobudzenia stanów ekstatycznych, które pozwalają się wyrwać człowiekowi ze świata materialnego w świat nadprzyrodzony.
Secesja to kierunek, który wycisnął piętno na sztuce użytkowej. Cechą form secesyjnych jest falista linia o niespokojnym rytmie, asymetria, a także wysmukłość, lekkość i przejrzystość. Pojawiają się motywy przyrodnicze (lilie, irysy, orchidee, liście klonu, motyle, łabędzie. Ulubionym kolorem była zieleń.
Powrót na stronę główną MŁODA POLSKA