1. Jaki obraz człowieka wyłania się z tekstów kultury epoki baroku? (10 p.)
Rozważ relacje człowieka z/ze:a) światem,
Świat jest pełen powabu i dlatego jest groźny. W Sonecie IV. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem Mikołaja Sępa Szarzyńskiego świat został usytuowany tuż obok szatana, stanowiąc jeden z najistotniejszych czynników odwodzących człowieka od Boga.
[...] On srogi ciemności
Hetman i świata łakome marności
O nasze pilno czynią zepsowanie.
Zatem zbytnie przywiązanie do rzeczy ziemskich może doprowadzić człowieka do upadku.
Jeszcze dobitniej prawdy te zostały wyrażone w Sonecie V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego M. Sępa Szarzyńskiego.
b) ojczyzną,
W przestrzeni kultury sarmackiej ojczyzna jest postrzegana jako wartość najwyższa - wszak Sarmata jest gotów nadstawiać karku w jej obronie. I stąd również bierze swój początek mesjanizm sarmacki, a więc przekonanie o szczególnej misji dziejowej polskiej szlachty, broniącej już nie tylo swojego kraju, ale całej Europy przed zagrożeniem (głównie tureckim).
c) własnym ciałem i duszą,
Ciało to kolejny wróg istoty ludzkiej. W Sonecie V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego M. Sępa Szarzyńskiego pojawia się ciekawa wykładnia poetycka tego problemu. Otóż podmiot liryczny zauważa, że ciało jest "z żywiołów utworzone", a więc jego konstrukcja jest diametralnie odmienna od duszy. I stąd pociąg ciała do tego, co światowe, doczesne i fizyczne, a jednocześnie marne i nietrwałe.
d) przyrodą,
Przyroda nie była traktowana w baroku jako samoistny byt. Jest co najwyżej elementem ozdobnym, żródłem pewnych motywów nabierających w tekstach kultury mniej istotnych znaczeń (jak ów wietrzyk w wierszu Redivivatus Jana Andrzeja Morsztyna, który będzie podwiewał chustę Jagi). Owszem, znajdziemy w niektórych tekstach refleksję o świecie stworzonym przez Boga, ale są to na ogół stwierdzenia nie prowadzące do głębszych przemyśleń na temat natury.
Dość ciekawym przykładem zastosowania motywów przyrody jest wiersz Krótkość żywota Daniela Naborowskiego:
Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt żywot ludzki słynie.
Słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie;
Wyliczenia zawierają odniesienia do świata przyrody, ale jak gdyby nie ma to istotnego znaczenia - poecie chodzi przede wszystkim o znalezienie metaforycznych równoważników problemu "vanitas", a więc znalazł on jednosylabiczne rzeczowniki obrazujące szeroko rozumianą rzeczywistość i sugerujące ulotność wszelkich zjawisk w świecie.
e) innym wybranym elementem.
Proponowanym elementem może być miłość. Na ogół jest przedstawiana jako pretekst do popisu formalnego, poszukiwania środków mogących zaskoczyć odbiorców poprzez oryginalny koncept, tak jak to było w wierszu Jana Andrzej Morsztyna Do trupa.
2. Jak artyści baroku postrzegają Boga? (10 p.)
Omów zagadnienie w oparciu o wybrane teksty kultury, ale koniecznie uwzględnij co najmniej jeden utwór Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.Artyści baroku potrzegają Boga jako istotę, od której zależy ludzki byt. Obecność Boga przy człowieku stanowi gwarancję zwycięskiego boju, jaki człowiek prowadzi nieustannie z siłami dążącymi do jego zniszczenia.
Poetów barokowych zdumiewa fakt, że człowiek ze swoją ułomnością, z licznymi słabościami i zagrożeniem upadkiem, jest przez Boga traktowany w sposósb nadzwyczajny, gdyż oto Bóg od tak nędznej istoty oczekuje miłości. Problem ten został przedstawionych w Sonecie II. Na one słowa Jopowe Mikołaja Sępa Sarzyńskiego.
3. Omów różne sposoby ujmowania toposu vanitas w oparciu o wybrane teksty kultury (10 p.).
"Vanitas" (łac. "marność", motyw z Księgi Koheleta) - jest to jedne z najbardziej powszechnych w kulturze baroku motywów, eksponujących kruchość i ulotność człowieka i tego, co go w świecie otacza.4. W jaki sposób artyści epoki baroku postrzegają miłość? (10 p.)
Odnieś się do różnych tekstów kultury.Artyści barokowi rozróżniają określone rodzaje miłości. Najważniejszą jest oczywiście miłość do Boga. W Sonecie II. Na one słowa Jopowe Mikołaja Sępa Sarzyńskiego pojawia się problem pewnego zaskakującego oczekiwania Boga an miłość i uwielbienie ze strony człowieka. Ta sytuacja i zarazem tajemnica jest do tego stopnia niezwykła i fascynująca, że wywołuje tym silniejsze uczucia miłości do Boga wśród bytów niebiańskich.
[...]
Dziwne są Twego miłosierdzia sprawy:
Tym się Cherubim, przepaść zrozumności,
Dziwi zdumiały, i stąd pała prawy
Płomień, Serafim, w szczęśliwej miłości.
[...]
W tekście Jana Andrzeja Morsztyna Niestatek miłość ukazana została jako zbiór pozytywnych emocji, ale tylko do czasu, gdy relacje z ukochaną są dobre. Wówczas kobieta jest najpiękniejsza i wtedy też mężczyzna ją kocha. Gdy natomiast pojawia się kłótnia, sytuacja ulega radykalnej zmianie. Podmiot liryczny zaczyna ją postrzegać jako uosobienie brzydoty - w takich okolicznościach nie ma już miejsca na miłość.
POWRÓT DO TESTU
Powrót na stronę wyjściową BAROK TESTY