Tamaryszek Herberta

Interpretacja wiersza Tamaryszek

Wstęp do interpretacji Tamaryszka

Motywy przyrody mogą pełnić w tekstach kultury różne funkcje: czasami są w zasadzie podstawowym tematem refleksji artystycznej, stanowią źródło przeżyć estetycznych lub pojawiają się jako element tła wydarzeń. Bywa również tak, że stanowią istotny pretekst do głębszych refleksji na temat życia i śmierci. Tak się stało w przypadku utworu Herberta o krzewie, pod którym znalazł się umierający żołnierz, którego ostatnie spojrzenie spoczęło na gałązce tamaryszka.

Teza interpretacyjna do wiersza Herberta Tamaryszek

Wiersz stanowi pewnego rodzaju rozliczenie twórcy z jego aktywności artystycznej. Spoglądając na swój dorobek, zauważa, że popełnił jakiś błąd, skupiając uwagę na tym co wielkie, zapominając o tym, co małe. Utwór ma więc charakter autotematyczny. Istotne jest również to, że podmiot liryczny nie może być utożsamiany z autorem.

Argumenty do tezy interpretacyjnej Tamaryszka

Podmiot liryczny wypowiada się w charakterystycznie skonstruowanych na samym początku dwóch strofach.

opowiadałem bitwy
baszty i okręty
bohaterów zarzynanych
i bohaterów zarzynających
a zapomniałem o tym jednym

opowiadałem burzę morską
walenie się murów
zboże płonące
i przewrócone pagórki
a zapomniałem o tamaryszku,

Istotną rolę pełni anafora opowiadałem, po której pojawiają się wyliczenia, obrazujące zakres aktywności twórczej podmiotu lirycznego. Zajmował się w swoich dziełach tematyką militarną i widać wyraźnie, że podmiot liryczny i świat, który opisuje, można sytuować w czasie historycznym przed pojawieniem się broni palnej. To jest niezwykle ważny wniosek, ponieważ sugeruje wyraźnie, że nie możemy utożsamiać podmiotu lirycznego z autorem.
Analizując warstwę leksykalną (bitwy, baszty, okręty, mury, a w kolejnych strofach również włócznie) oraz biorąc pod uwagę fascynację Herberta kulturą grecką, możemy zaryzykować twierdzenie, że poeta uczynił podmiotem lirycznym autora Iliady.
Druga część utworu (strofy trzecia i czwarta) są odmienne nie tylko pod względem obrazowym, ale też graficznym.

kiedy leży
przebity włócznią
a usta jego rany
domykają się
nie widzi
ani morza
ani miasta
ani przyjaciela
widzi
tuż przy twarzy
tamaryszek

wstępuje
na najwyższą
suchą gałązkę tamaryszku
i omijając
liście brunatne i zielone
stara się
ulecieć w niebo
bez skrzydeł
bez krwi
bez myśli
bez -

Wersy są krótsze, bardziej wertykalne, żeby nie rzec gotyckie - zmierzające w dół i w górę, ku sferze duchowej. Nie będzie przesady w stwierdzeniu, że kształt tych strof niesie z sobą sugestie eschatologiczne.
Pod tamaryszkiem leży ciężko ranny żołnierz. Jego gasnący wzrok nie dostrzega już wiele, o czym informuje anafora ani:

nie widzi
ani morza
ani miasta
ani przyjaciela

W jego polu widzenia znalazł się tylko tamaryszek. I wzrok zdaje się biec dalej, ku niebu. Proces odczłowieczania, odrywania się duszy od ciała został zobrazowany anaforą bez:

stara się
ulecieć w niebo
bez skrzydeł
bez krwi
bez myśli
bez -

Powtórzona czterokrotnie anafora opisuje proces agonii. Wzrok biegnie ku niebu, ku tajemnicy eschatologicznej, wymiar biologiczny człowieka (krew) przestaje funkcjonować, świadomość ulega rozmyciu.
Myślnik w zamknięciu tekstu stał się metaforą zgaśnięcia życia, jego kresu.

Podsumowanie interpretacji wiersza Tamaryszek

Wiersz Herberta jest poetycką refleksją o sprawach wielkich i małych. Herbert wprowadził Homera jako podmiot liryczny i z tej perspektywy ocenił, jak błędne było skupianie się nie militarnych wyczynach i krwawych jatkach greckich bohaterów mitycznych, o których opowiadał przede wszystkim w Iliadzie. Wszak jedynym i pierwszorzędnym efektem ich działań była - śmierć.

Zakończenie interpretacji wiersza Herberta Tamaryszek

Wiersz Herberta wpisuje się w tradycję nawiązań do kultury greckiej. I jak niemal zawsze - pokazuje, że poeta patrzy na mity i historię inaczej, po swojemu, tworząc własną wersję mitologii.