Polecenie i tekst wiersza W ciemności schodzi moja dusza
Między pokorą a rozpaczą ‒ postawy człowieka doświadczanego przez los
. W pracy odwołaj się do:• wybranej lektury obowiązkowej
• sensu wiersza W ciemności schodzi moja dusza Jana Kasprowicza
• wybranych kontekstów.
Jan Kasprowicz, W ciemności schodzi moja dusza
W ciemności schodzi moja dusza,
W ciemności toń bezdenną,
Pól Elizejskich już nie widzi,
Zawisła nad Gehenną.
W górze nad losem mojej duszy
Boleje anioł biały,
A tutaj szyki potępieńców
Szyderczo się zaśmiały.
Szydzą z mej duszy potępieńce,
Że cząstka jasnej mocy,
Co rodzi słońca, nie ma władzy,
By złamać berło nocy.
W ciemności toń bezdenną,
Pól Elizejskich już nie widzi,
Zawisła nad Gehenną.
W górze nad losem mojej duszy
Boleje anioł biały,
A tutaj szyki potępieńców
Szyderczo się zaśmiały.
Szydzą z mej duszy potępieńce,
Że cząstka jasnej mocy,
Co rodzi słońca, nie ma władzy,
By złamać berło nocy.
[Krzak dzikiej róży, 1898] Jan Kasprowicz, W ciemności schodzi moja dusza, [w:] tegoż, Wybór poezji, Kraków 1971.
Siłą liryki - od początku istnienia tego rodzaju literackiego - jest ekspresja emocji, wyrażanie wewnętrznych zawirowań uczuć, które tworzą czasem skomplikowane węzły łączące skrajności.
W poezji Młodej Polski niewiele znajdziemy wierszy o jasnych tonacjach emocjonalnych. Dominują utwory ukazujące lęki, stany melancholii, spleenu, poczucia utraty sensu życie i wreszcie - rozpaczy.
Jan Kasprowicz w wierszu W ciemności schodzi moja dusza posłużył się symboliką wertykalną i wizualną oraz metaforyką zejścia w otchłań. Wejście w ciemność zostało zaakcentowane poprzez anafory rozpoczynające dwa pierwsze wersy, a intensywność odczuwania tego stanu wnikania duszy w ciemność i poczucia bezkresu - została wyrażona przez połączenie epitetu z hiperbolą: toń bezdenna.
Istotną rolę w strofie pierwszej pełni polaryzacja: schodzenie w ciemność odbywa się poprzez odchodzenie od jasności Pól Elizejskich, mitycznej krainy wiecznego spokoju przeznaczonej dla sprawiedliwych. Dusza zmierza w kierunku Gehenny (w starożytności było to miejsce juz poza Jerozolimą, w którym znajdowało się wysypisko śmieci, potem służyło do kremacji zwłok przestępców - symbol rozpaczy, ciężkich przejść, czasami wyraz ten traktowany jest jako synonim piekła).
Potwierdzeniem symboliki wertykalnej, a więc pokazującej kontrastowe znaczenia góry i dołu, nieba i piekła, dobra i zła - jest strofa druga, w której podmiot liryczny przywołuje postać anioła, cierpiącego z powodu sytuacji, w jakiej znalazła się osoba mówiąca. Biały anioł patrzący z górnej perspektywy i bolejący nad człowiekiem jest skontrastowany z reakcją potępieńców zalegających rejony dolne. Z tego miejsca rozlega się szyderczy śmiech. W ten metaforyczny sposób zobrazowany został stan, w jakim znalazł się podmiot liryczny.