PRAKTYKI WE IX
X - T1
L1 (1 X 2025): Lekcja organizacyjna (POW, lektury, zadania jawne CKE,...).
LEKTURY 2025/2026
PRZEDMIOTOWE OCENIANIE WEWNĄTRZSZKOLNE
WYMAGANIA 4 TECHNIKUM
NOWA PODSTAWA
LISTA 76 JAWNYCH ZADAŃ W CZĘŚCI USTNEJ w 2026
Informator maturalny od roku szkolnego 2025/2026
Informacja dodatkowa dla zainteresowanych (będzie przydatna zwłaszcza w klasie 4):
Matura - egzamin ustny - prezentacja PP
Matura - egzamin pisemny - prezentacja PP
L2 (1 X 2025): Młoda Polska - początki modernizmu.
Cel lekcji: Poznasz najważniejsze informacje dotyczące kolejnej epoki po pozytywizmie. Szczególnie ważne będzie rozróżnianie pojęć modernizmu i Młodej Polski.
Kryteria sukcesu:
1. Wyjaśniam, na czym polegał przełom antypozytywistyczny, czyli jakie były przyczyny odejścia od pozytywizmu.
2. Wyjaśniam pojęcie modernizmu i Młodej Polski oraz podaję różnice między nimi.
3. Wskazuję na podstawowe związki Młodej Polski z romantyzmem i wyjaśniam pojęcie neoromantyzmu.
Praca nad punktem 1. w trzech grupach: podr. s. 10 oraz materiał graficzny dla każdej z grup.
Dlaczego schyłek XIX wieku określany jest jako przełom antypozytywistyczny? I z czego wynikało załamanie się obrazu świata, na który patrzono przez pryzmat odkryć naukowych XIX wieku?
Uczniowie zapisują podane wyżej pytanie i tworzą trzy grupy, którym przekazujemy pasek z nazwą odkrycia naukowego epoki pozytywizmu oraz grafikę do interpretacji:grupa I - teoria ewolucji Karola Darwina
grupa II - odkrycia Ludwika Pasteura i Roberta Kocha: zwycięstwo nad chorobami
grupa III - równania Maxwella: ujarzmienie elektromagnetyzmu
Każda z grup ma za zadanie w ciągu 10 minut: :
a) przygotować krótką wypowiedź na temat swojego odkrycia naukowego,
b) rozważyć jego wpływ na postrzeganie świata,
c) wskazać nadzieje cywilizacyjne, jakie się z nim wiązały.
Ad. kryterium 1) Przełom antypozytywistyczny - zob. sc. lekcji.
L3 (2 X 2025): Modernistyczne kryzysy.
Celem lekcji jest przede wszystkim zwrócenie uwagi na fakt, że kryzysy są nieodłącznym elementem epoki modernizmu.
1. Na początek warto zdefiniować pojęcie kryzysu (burza mózgów).
2. Praca z podr. s. 12 - rodzaje kryzysów (wstępne zapoznanie uczniów z zagadnieniem):
a) kryzys antropologii,
b) kryzys estetyki,
c) kryzys etyki,
d) kryzys języka,
e) kryzys poznania, a więc kryzys prawdy,
f) kryzys religii.
3. Praca w grupach - każda z grup losuje pasek z nazwą jednego z powyższych kryzysów i ma za zadanie wyjaśnić problem bez korzystania z podręcznika. Mile widziane będzie wykonanie na kartce jakiejś grafiki ułatwiającej zapamiętanie istoty kryzysu.
Inna opcja to szukanie informacji uzupełniających w zasobach internetowych.
Najważniejsza zadania każdej grupy to:
a) omówienie sytuacji zastanej, czyli wyjaśnienie, jak wyglądały poszczególne elementy funkcjonowania społeczeństw przed kryzysem,
b) wskazanie przyczyn kryzysu,
c) wyjaśnienie, na czym polegał kryzys.
Wskazówki dla poszczególnych grup
- kryzys antropologii:
ad. a)
Człowiek był wcześniej - zwłaszcza od czasów oświecenia - postrzegany jako istota rozumna, zdolna do panowania nad przyrodą i samą sobą (np. w sferze popędów - ten element był zakorzeniony w kulturze już od czasów średniowiecza).
Jednak nowe teorie i odkrycia naukowe podważyły ten obraz – teoria ewolucji Darwina ukazała człowieka jako część świata zwierząt, odkrycia Pasteura i Kocha pokazały, że ludzkość jest bezbronna wobec niewidzialnych zagrożeń, a równania Maxwella unaoczniły złożoność zjawisk przyrodniczych. W efekcie pojawiły się wątpliwości co do możliwości pełnego poznania siebie i świata, a także poczucie niepewności i kryzysu tożsamości.
X - T2
L4 (6 X 2025): Czasopisma młodopolskie i nowe zjawiska w sztuce - secesja.
Wymagania dotyczące znajomości treści Zbrodni i kary (część pierwsza):
1. Proces dochodzenia Raskolnikowa do podjęcia decyzji o zbrodni (zwrócenie uwagi na rolę przypadku w działaniach bohatera).
2. Przyczyny zbrodni popełnionej przez Raskolnikowa.
3. Sylwetka Marmieładowa, jego sytuacja życiowa i problem z alkoholizmem oraz stosunek do Soni - córki z pierwszego małżeństwa.
4. List od matki: informacje o przeżyciach Duni, o sylwetkach Łużyna i Swidrygajłowa.
5. Obraz miasta (Peterburg i jego mieszkancy).
6. Motyw snu (sen o kobyłce i inne sny).
7. Przypadek i jego wpływ na decyzję Raskolnikowa (w przeddzień).
8. Przebieg wydarzeń w dniu zabójstwa.
Realizacja tematu lekcji:
1. Czasopisma literackie Młodej Polski - szata graficzna i zawartość merytoryczna (s. 15).
Które z pism uważasz za najciekawsze i dlaczego?
2. Narodziny secesji i różne nazwy tego zjawiska w poszczególnych krajach (s. 16-17).
3. Wskazanie motywów roślinnych w dziełach secesyjnych i wyjaśnienie celu ich użycia.
4. Wyjaśnienie, w czym wyrażał się indywidualizm artystów secesji.
L5 (6 X 2025): Przeciw pozytywizmowi - koncepcje filozoficzne modernizmu.
1. Czym się różniła filozofia modernistyczna od pozytywistycznej? (s. 18, sam początek).
2. Prekursorzy modernizmu:
a) Kierkegaard,
b) Schopenhauer,
c) Nietzsche.
P.d.
1. Część pierwsza Zbrodni i kary wg ośmiu podanych punktów.
2. Filozofia Nietzschego - czy Dostojewski mógł znać jego poglądy?
L6 (8 X 2025): Malarstwo modernistyczne.
Praca z filmem na temat malarstwa Młodej Polski:
Malarstwo Młodej Polski - Wystawa w Muzeum w Stalowej Woli (40')
- wstęp o epoce: ok. 2'.
- Jacek Malczewski: 2'- 10'50'':
- autoportrety,
- obrazy w podręczniku: Śmierć I (s. 50), Błędne koło (s. 113 - chyba nie ma w nowym podręczniku), Święty Franciszek (s. 135 - ?)
Leon Wyczółkowski: 10'50''- 14'.
Praca z obrazami zamieszczonymi w podręczniku:
Wojciech Weiss, Demon (W kawiarni) (s. 46):
Co obraz mówi na temat relacji między mężczyzną a kobietą?
Jaka jest tonacja emocjonalna obrazu? Radosna? Poważna? Melancholijna? Czy jeszcze inna? Jaka?
Maurice Denis, Procesja ślubna (s. 57):
Co zwraca uwagę, jeśli chodzi o sposób malowania, kontury i kolorystykę?
Leon Wyczółkowski, Czarny Staw (s. 61):
W jaki sposób ukazana jest przyroda tatrzańska?
L7 (8 X 2025): Rodion Raskolnikow - jego sytuacja egzystencjalna i stan umysłu.
Cel lekcji:
Dokonasz interpretacji początkowych fragmentów Zbrodni i kary pod kątem sytuacji życiowej i stanu umysłu Raskolnikowa.
Kryteria sukcesu:
1. Opisuję sytuację życiową młodego studenta w oparciu o pierwsze strony powieści.
2. Omawiam jego relacje z otoczeniem.
3. Opisuję jego emocje i zmiany psychiczne.
4. Wyjaśniam, jaka myśl wykluwa się w jego umyśle i jak ten proces jest opisywany - zwracam uwagę na język bohatera.
P.d. Podr. s. 22 i kawałek 23.
L8 (9 X 2025): Credo nihilisty - problematyka moralna Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego oraz tło biograficzne i historyczne powieści.
Cel lekcji:
Poznasz najważniejsze informacje dotyczące biografii i twórczości Fiodora Dostojewskiego oraz konteksty historyczne i filozoficzne Zbrodni i kary, a także uświadomisz sobie, czego ważnego masz szukać w tej książce.
Kryteria sukcesu:
1. Uświadamiam sobie, z czego wynika znaczenie twórczości Fiodora Dostojewskiego w literaturze światowej (obraz mentalności Rosji i Rosjan, studium psychologiczne młodego człowieka i traktat moralny).
2. Znam kontekst historyczny i polityczny oraz społeczny (pozycja Rosji carskiej w świecie i problemy wewnętrzne - rola inteligencji).
3. Znam najważniejsze fakty z biografii Fiodora Dostojewskiego.
4. Rozumiem, na czym polegają analogie między Dostojewskim a Nietzschem - wyjaśniam pojęcie nihilizmu.
5. Odpowiadam na pytanie, dlaczego twórczość Dostojewskiego jest tak ważna w świecie.
Nauczyciel udziela wskazówek do samodzielnej pracy z podręcznikiem (s. 22-23).
Po pracy z podręcznikiem uczniowie omawiają kryteria, które rozumieją. Nauczyciel wyjaśnia te, które sprawiają trudności.
P.d.
S. 26, za. 1-5 wszyscy, zad. 6-9, parzyści parzyste, nieparzyści - nieparzyste, z wartości i postaw wybrane przez siebie.
X - T3
L9 (20 X 2025): Relacje interpersonalne Raskolnikowa (Marmieładow, matka i siostra).
Kontynuacja pracy z poprzedniej lekcji.
Dokończenie interpretacji fr. z podr. s. 23-24 (materiał ze s. 25 na później).
Interpretacja fragmentu II części pierwszej (rozmowa Raskolnikowa z Marmieładowem).
I Perspektywa moralna: ofiara czy winowajca?
1. Odpowiedzialność osobista:
a) W jakim stopniu Marmieładow jest odpowiedzialny za swój los i nieszczęście swojej rodziny?
b) Czy jego alkoholizm jest wyborem, czy chorobą, która go zniewoliła?
2. Krzywda wyrządzona innym:
a) Jak jego działania (przepijanie pensji, utrata pracy) wpływają bezpośrednio na życie Soni, Katarzyny Iwanowny i pozostałych dzieci?
b) Czy świadomość tej krzywdy cokolwiek zmienia?
3. Poczucie winy i skrucha:
a) Czy jego słynne monologi w szynku świadczą o autentycznej skrusze, czy są jedynie formą użalania się nad sobą i usprawiedliwiania własnych słabości?
4. Godność w upadku:
a) Czy w postaci Marmieładowa, mimo jego upadku, można dostrzec próby zachowania resztek ludzkiej godności?
b) Gdzie się one przejawiają?
Interpretacja fragmentu III części pierwszej (list od matki z informacją o przejściach Duni).
L10 (20 X 2025): Raskolnikow - analiza zbrodni.
Podr. s. 27.
Cel lekcji:
Dokonasz interpretacji wybranych fragmentów Zbrodni i kary i przedstawisz przyczyny zbrodni popełnionej przez Raskolnikowa, odnosząc się do różnych kontekstów.
Kryteria sukcesu:
1. Wyjaśniam rozpoznania naukowe drugiej połowy XIX w. dotyczące wpływu różnych czynników na psychikę człowieka.
2. Wyjaśniam rolę sceny, w której Raskolnikow słucha wywodu Marmieładowa na temat różnicy między ubóstwem a nędzą.
3. Interpretuję rozważania Raskolnikowa na temat zachowania zbrodniarzy przed zbrodnią, w jej trakcie i po.
4. Wyjaśniam problem: Czego można dowiedzieć się o naturze ludzkiej z literatury?
L11 (22 X 2025): Nierealne w świecie realnym - rola snu i przypadku w Zbrodni i karze.
1. Interpretacja rozdziału V części pierwszej (sen Raskolnikowa o kobyłce/bułance; pomijamy ostatnią stronę) (s. 50).
Zadaniem uczniów jest opowiedzenie snu własnymi słowami i próba wyjaśnienia jego symboliki lub analogii.
Należy zwrócić uwagę na pytania, jakie zadaje sobie bohater po przebudzeniu.
Warto podkreślić, że sen jest w literaturze jednym z zabiegów umożliwiających ukazanie świata wewnętrznego bohatera.
2. Interpretacja rozdziału II Epilogu (sen o zarazie idącej z głębi Azji na Europę) (s. 453).
Zrelacjonowanie snu i próba wyjaśnienia jego symboliki.
3. Interpretacja rozdziału V części pierwszej - ostatnia strona (rola przypadku, fatum) (s. 54).
4. Punkt centralny powieści:
a) przygotowania (rozdział VI części pierwszej),
b) zbrodnia (rozdział VII części pierwszej).
L12 (22 X 2025): Sonia Marmieładowa - grzesznica i święta.
Zaczynamy lekcję od przypomnienia sobie rozdziału II części pierwszej (rozmowa Raskolnikowa z Marmieładowem), w którym przedstawiona jest sylwetka Soni z perspektywy ojca.
Dzielimy klasę na połowę: część A stawia pytania do tekstu, a część B na nie odpowiada.
Propozycje pytań:
- Co skłoniło Sonię do prostytucji?
- Jakie cechy charakteru Soni są podkreślane w rozmowie z Raskolnikowem?
- Jakie są relacje Soni z ojcem, z macochą i przyrodnim rodzeństwem?
- Jaką rolę odgrywa w życiu Soni religia?
Rozmowa z uczniami ma charakter wstępny, ma na celu uświadomienie sobie, że Sonia to postać niezwykle złożona i wielowymiarowa. Koncentrujemy uwagę na tym, co uczniowie dostrzegają, a nie na tym, czego nie zauważyli. Na to przyjdzie czas.
Dopiero teraz podajemy cel lekcji i kryteria sukcesu.
Cel lekcji:
Dokonasz interpretacji wybranych fragmentów Zbrodni i kary dotyczących postaci Soni Marmieładowej, zwracając uwagę na jej system wartości i wpływ na Raskolnikowa.
Kryteria sukcesu:
1. Wyjaśniam symbolikę postaci Marii Magdaleny z Nowego Testamentu.
2. Odpowiadam na pytanie, co wiąże Sonię Marmieładową z postacią Marii Magdaleny? W celu przygotowania tego zagadnienia wykonuję zadania z interpretacji (4, 5, 6 - s. 35) .
3. Przedstawiam przyczyny, które skłoniły Sonię do zostania prostytutką, uwzględniając:
a) jej stosunek do ojca, jego drugiej żony i przyrodniego rodzeństwa,
b) cechy charakteru,
c) postawę Katarzyny Iwanowny,
d) problemy Marmieładowa.
4. Udzielam odpowiedzi na pytanie postawione w temacie.
Podr. s. 30.
P.d.
1. S. 28, interpretacja akapitu nr 3.
2. Pozostałe kryteria.
L13 (23 X 2025): Sylwetki kobiet w Zbrodni i karze i innych utworach literackich.
X - T4
L14 (27 X 2025): Spór liberalizmu z socjalizmem.
Spr. p.d.
1. Kryteria z poprzedniej lekcji, zwłaszcza kryterium 3.
1. S. 34, zad. 10. Czynniki kształtujące postawę moralną człowieka.
Podr. s. 35.
1. Definicja pojęcia liberalizm:
- wolność,
- indywidualizm,
- aktywność bez ograniczeń politycznych - źródło postępu,
- liberalizm polityczny i gospodarczy, ekonomiczny (leseferyzm) - brak ingerencji władzy w sferę ekonomiczną,
- równość wobec prawa wszystkich obywateli,
- tolerancja i otwartość na poglądy innych,
- konieczność ograniczenia władzy państwowej i ustalenie jej kompetencji przez zapisy konstytucyjne,
- wolność prowadzenia działalności gospodarczej.
2. Socjalizm jako doktryna społeczno-polityczna:
- zrównanie praw, pozycji społecznej i dostępu do dóbr materialnych, by każdy mógł zaspokoić swoje potrzeby bytowe,
- sprawiedliwy podział wyprodukowanych dóbr,
- zapewnienie godziwych warunków życia i pracy,
- ochrona pracowników przed wyzyskiem pracodawców,
- nowy porządek ma być dziełem proletariatu (klasy, która była w najgorszym położeniu),
- Karol Marks i jego koncepcja walki klas; zniesienie nierówności na drodze rewolucji (komunizm).
3. Podobieństwa i różnice między liberalizmem a socjalizmem.
L15 (27 X 2025): Spory światopoglądowe bohaterów Zbrodni i kary (praca w dokumencie Google).
Dokument: Dostojewski -Zik-liberalizm-socjalizm.
L16 (29 X 2025): Sprawdzian znajomości treści Zbrodni i kary.
L17 (29 X 2025): Obraz miasta i jego mieszkańców w Zbrodni i karze Fiodora Dostojewskiego.
Sprawdzenie p.d. Dokument: Dostojewski -Zik-liberalizm-socjalizm.
Istota powieści polifonicznej polega na równym znaczeniu głosów bohaterów i głosu narratora. Jednak z zestawienia tych wszystkich głosów można odczytać poglądy i system wartości samego autora. Mając to na uwadze, przedstaw stosunek Dostojewskiego do poglądów i postaw Łużyna, Lebieziatnikowa i Razumichina.
Praca w czterech grupach.
Należy przygotować plan wypowiedzi, który będzie zawierał punkty i podpunkty do trzech zagadnień:
1. Obraz przestrzeni miasta (sposób przedstawienia, ważne miejsca dla wymowy utworu).
2. Wnętrza mieszkań (np. mieszkanie Raskolnikowa, mieszkanie Alony Iwanowny, mieszkanie Soni - jak te wnętrza są przedstawione i co mówią o bohaterach).
3. Obraz mieszkańców Petersburga (jak wygląda ich życie, system wartości, cele, ...).
Zadanie dodatkowe:
4. Obraz miasta i jego mieszkańców w wybranym innym utworze literackim (porównanie tego miasta z Petersburgiem u Dostojewskiego).
Ad. 1.
Wyspa Wasiliewska, s. 47.
Raskolnikow ucieka na tę wyspę, gdyż nie ma tu fetoru i przytłoczenia, nie ma knajp.
Można tu natomiast znaleźć piękne dacze ukryte w gąszczu przyrody.
Wyspa Pietrowska, s. 47 (na dole) - tam sen o kobyłce.
Wniosek zasadniczy: Petersburg to przestrzeń destrukcji.
Ciekawostki:
Gościnny Dwór (s. 316): istniejący od XVII w. i funkcjonujący do dziś dom towarowy. Jakiś Polaczyszka biegał tam szukać Katarzyny Iwanowny, która przygotowywała stypę po śmierci Marmieładowa.
Ad. 2.
Mieszkanie Raskolnikowa, s. 190.
Pulcheria Aleksandrowna nazywa mieszkanie syna trumną. Rodia, jakież to twoje mieszkanie jest ciasne, przypomina wręcz trumnę [...] - jestem przekonana, że co najmniej połowa twojej melancholii ma swoje źródło w tym, że gnieździsz się w czymś takim.
Dom Soni, s. 259.
Sonia mieszkała w trzypiętrowym domu, do którego można było dość wzdłuż Kanału Jekatierińskiego. Budynek był stary, w kolorze zielonym.
Zieleń to barwa neutralna, pośrednia między ciepłem i zimnem, a także wyżyną i niziną oraz błękitem (tym co niebiańskie) a czerwienią (tym co piekielne). Zieleń to oczywiście barwa pobudzonej do życia przyrody, a więc i nadziei, ale w konfrontacji z otoczeniem (starość), musi być postrzegana jako zapowiedź właśnie końca tej fazy rozkwitu.
Ludzie związani z tym domem są szczególni. Dozorca nie miał ochoty wskazać drogi do właściciela domu Kapernaumowa, który także wyglądał charakterystycznie.
Raskolnikow próbuje odnaleźć drogę w ciemnościach, musi wejść wąskimi schodami. Wreszcie dociera do małego przedpokoju, w którym znajduje się koślawe krzesło, powykrzywiany lichtarz ze świecą, stanowiącą jedyne źródło światła.
Pokój wynajmowany od Kapernaumowa przez Sonię jest duży, ale niski. Jego prywatność jest względna, gdyż z jednej strony znajdują się zamknięte drzwi, za którymi znajduje się mieszkanie kupca. Po drugiej stronie znajdowały się drzwi zabite na głucho, prowadzące do innego mieszkania.
Pokój miał kształt nieforemnego czworokąta. Ściana frontowa miała trzy okna wychodzące na kanał. Łatwo sobie wyobrazić, jak taki codzienny widok może wpływać na osobę zamieszkującą wnętrze z takimi widokami.
Najistotniejszą cechą tego pomieszczenia jest fakt, iż jeden z kątów między ścianą frontową a sąsiednią był ostry, a w związku z tym drugi - był rozwarty, co wywoływało odczucie, które narrator określa jako szpetne. Ponadto ów rozwarty kąt gubił się w mroku, jako że wnętrzne było bardzo słabo oświetlone - tylko płomieniem świecy.
W pokoju praktycznie nie było sprzętów, oprócz łóżka, zrobionego ze zbitych desek stołu nakrytego niebieskim obrusem, dwóch krzeseł i komody. Tapety - niegdyś żółte, teraz zmyte, zmieniły kolor na czarny ze względu na wilgoć i zimno.
Ad. 3.
Deprawacja nieletnich (s. 401 - opowieść Swidrygajłowa o trzynastolatce i jej matce; s. 417 - ostania wizyta Swidrygajłowa o swojej młodziutkiej narzeczonej).
W dniu 30 X 2025 klasa na konkursie z języka angielskiego.
XI - t1 (T5)
L18 (3 XI 2025): Zbrodnia i kara przez pryzmat zagadnień wynikających z zadań jawnych CKE.
Zadania jawne CKE 2026-2028:
1. Walka człowieka ze swoimi słabościami.
2. Motyw winy i kary.
3. Ile człowiek jest gotów poświęcić dla innych?
4. Co może determinować ludzkie postępowanie?
5. Motyw przemiany bohatera.
Praca w pięciu grupach nad poszczególnymi zadaniami. Należy pamiętać, że przy każdym zadaniu trzeba się odwołać do wybranego kontekstu.
Inna opcja to praca indywidualna lub w parach nad kolejnymi zadaniami.
Ważne, aby uczniowie każdorazowo przygotowywali plan wypowiedzi zadania jawnego CKE.
L19 (3 XI 2025): Prezentacja wypowiedzi (zadania jawne CKE).
Pracowano w czasie lekcji nad zadaniami 1 i 2.
P.d. Pozostałe zadania. Uczeń wylosowany wybiera jedno do omówienia, drugie zostaje wylosowane.
L20 (5 XI 2025): Motywy poświęcenia i przemiany oraz problem determinantów ludzkiego postępowania (wypowiedź argumentacyjna).
L21 (5 XI 2025): Literackie portrety kobiet (poprzez epoki - do Zbrodni i kary).
Podr. s. 30.
Sofokles, Antygona - tytułowa bohaterka:
- obraz kobiety, która jest w stanie przeciwstawić się władcy (Kreonowi) i jego zakazom,
- jest gotowa oddać życie (bo taka jest kara za pogrzebanie brata - Polinejkesa),
Szekspir, Makbet - Lady Makbet:
- żona władcy, która zachęca Makbeta do zabicia króla Dunkana i przejęcia władzy, by wypełniła się przepowiednia czarownic,
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz:
Zosia
Telimena
Henryk Sienkiewicz, Potop - Oleńka Billewiczówna.
P.d. Cztery bohaterki, w tym dwie ze Zbrodni i kary. 1. Ich system wartości (co było dla nich ważne, jakie miały cele).
2. Trzy najważniejsze cechy charaktery każdej z bohaterek.
3. Wpływ na innych (należy wyjaśnić, na kogo miały wpływ i czy był wpływ pozytywny czy negatywny).
L22 (6 XI 2025): Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego - podsumowanie.
XI - t2 (T6)
L23 (12 XI 2025): Dekadencka Młoda Polska.
Podr. s. 44.
1. Kontekst światopoglądowy (filozoficzny):
a) dekadentyzm - poczucie schyłkowości, upadku kultury, rozpadu dotychczasowych wartości,
b) spleen - smutek i apatia, zniechęcenie,
c) krytyka filisterstwa,
d) sztuka jako wartość najwyższa.
2. Kontekst obyczajowy:
a) cygan - członek tzw. cygnanerii (lekceważenie ról społecznych, prowokacyjność obyczajowa - specyficzny strój, życie nocne, kawiarnia, ...).
b) dandys - indywidualista, nie należy do żadnej grupy, ale potrzebuje publiczności, traktuje własne życie jak dzieło sztuki, ubiera się elegancko, dba o każdy gest.
3. Nastroje smutku, melancholii, zniechęcenia i apatii (spleenu) u schyłku XIX wieku - porównane ze współczsnymi nastrojami.
L24 (12 XI 2025): Interpretacja wiersza Koniec wieku XIX Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
Podr. s. 46.
Zarys biografii Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
Praca nad wierszem wg wybranej metody.
Przypomnienie metody koła interpretacji.
Analiza zadań z poziomu analizy, interpretacji, wartości i postaw.
Prezentacja interpretacji.
Praca w trzech grupach: gr. 1. - zad. 9, s. 47; gr. 2. - zad. 11; gr. 3. - zad. 12.
Zad. 9. W utworze przedstawiono 10 pojęć. Czy ma to związek z Dekalogiem lub innym symbolicznym znaczeniem liczby dziesięć (np. z matematyczną pełnią)? Uzasadnij.
Zad. 11. Wiersz był głosem pokolenia dekadentów. Czy nadal jest aktualny.
Zadanie podsumowujące: Jaki obraz człowieka wyłania się z tekstu?
P.d. Obowiązują zadania s. 47 i całościowa interpretacja wiersza.
L25 (13 XI 2025): Miłość w Młodej Polsce.
Spr. p.d. - interpretacja wiersza Koniec wieku XIX.
1. Omów wiersz bez korzystania z tekstu.
2. Zinterpretuj utwór, korzystając z tekstu.
3. Jakie środki stylistyczne dostrzegasz w tekście? Wskaż trzy i omów ich funkcje.
Realizacja tematu lekcji: podr. s. 54.
1. Podobieństwa i różnice w spojrzeniu romantyków i modernistów na miłość.
2. Trzy odmiany miłości ukazywanej w sztuce modernistycznej i ich pierwowzory w epokach poprzednich:
a) miłość niszcząca (femme fatale - wcześniej: Świtezianka z ballady Adama Mickiewicza pod tym samym tytułem; Dziewica z Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego),
b) miłość hedonistyczna (rozkosz cielesna: Redivivatus Jana Andrzeja Morsztyna z czasów baroku),
c) miłość pełna (platońska druga połówka, blisko doświadczenia religijnego; Dante i jego Beatrycze ukazana w Boskiej komedii; Goethe Cierpienia młodego Wertera, IV część Dziadów Mickiewicza).
XI - T3 (T7)
L26 (17 XI 2025): Obrazy miłości w liryce Kazimierza Przerwy Tetmajera.
1. Ćwiczenie pisemne:
Napisz w punktach, jaki obraz miłości jest ukazany w wierszu Kazimierza Przerwy-Tetmajera [Lubię, kiedy kobieta...]. W osobnym punkcie zwróć uwagę na dwa istotne środki stylistyczne i określ ich funkcje.
Obraz miłości
Silnie zmysłowy i erotyczny:
Miłość jest tu sprowadzona niemal wyłącznie do fizyczności, pożądania ("żądza") i biologicznej reakcji na rozkosz. Podmiot liryczny skupia się na detalach fizjologicznych (blada twarz, wilgotne wargi, urywany oddech).
Ukazany z męskiej perspektywy:
Cały wiersz to monolog męskiego "ja" lirycznego ("Lubię..."). Jest on aktywnym obserwatorem, a kobieta jest obiektem tej obserwacji, opisywanym z zewnątrz.
Skupiony na pasywności kobiety:
Kobieta jest przedstawiona jako istota bierna, która "omdlewa", "zwisa", "oddaje się cała". Jest kimś, kogo pożądanie "zwalcza" i kto traci kontrolę ("oniemi", "bezwiednie").
Podkreślający grę psychologiczną:
Mężczyznę pociąga nie tylko fizyczność, ale także wewnętrzne rozdarcie kobiety – jej "wstyd", lęk przed przyznaniem się do rozkoszy, co dodaje mu satysfakcji.
Pozbawiony głębszej więzi emocjonalnej:
Akt miłosny nie jest celem samym w sobie ani sposobem na duchowe zjednoczenie. Dla mężczyzny jest to jedynie ulotne doświadczenie, które staje się pretekstem do ucieczki myśli "w nieskończone przestrzenie nieziemskiego świata". Tuż po akcie następuje jego psychiczne oddzielenie od partnerki, która leży "nieprzytomnie".
Środki stylistyczne i ich funkcje
Anafora (powtórzenie): Wielokrotne rozpoczynanie wersów lub zdań od słowa "Lubię...".
Funkcja: Bardzo mocno podkreśla subiektywny punkt widzenia podmiotu lirycznego. Cały utwór staje się katalogiem jego osobistych preferencji. Buduje to rytm wiersza i wzmacnia wrażenie, że mężczyzna jest estetą-obserwatorem, który "kolekcjonuje" doznania.
Epitety (określenia): Wiersz jest nimi nasycony, np. "lubieżnym przegięciu", "wilgotne wargi", "drżącemi palcami", "krótkim, urywanym oddechem", "mdlejącym uśmiechem", "skrzydlata myśl", "nieziemskiego świata".
Funkcja: Mają one na celu plastyczne i zmysłowe oddanie opisywanej sceny. Działają silnie na wyobraźnię i zmysły czytelnika (sensualizm), budując naturalistyczny, niemal fizjologiczny i pełen erotyzmu nastrój utworu.
2. Ćwiczenie pisemne:
Napisz w punktach, jaki obraz miłości jest ukazany w wierszu Kazimierza Przerwy-Tetmajera [A kiedy będziesz moją żona...]. W osobnym punkcie zwróć uwagę na dwa istotne środki stylistyczne i określ ich funkcje.
Miłość jako stan przyszły i warunkowy:
Podmiot liryczny snuje wizję, która rozpocznie się "kiedy będziesz moją żoną". Miłość ta jest więc projekcją, marzeniem uzależnionym od formalnego aktu zaślubin.
Miłość jako Arkadia (Raj):
Wejście w związek małżeński jest równoznaczne z otwarciem się "ogrodu świetlistego". Ten ogród to przestrzeń mityczna, idealna, arkadyjska – symbol pełni szczęścia, bezpieczeństwa i piękna.
Miłość jako harmonia i spokój:
Relacji kochanków towarzyszy wyciszenie, kontemplacja i powolny, wspólny rytm. Podkreślają to słowa: "Pójdziemy cisi, zamyśleni", "pójdziemy wolno". To miłość pozbawiona gwałtownych namiętności, a pełna łagodności.
Miłość w pełnej symbiozie z naturą:
Przyroda nie jest tylko tłem dla uczuć – ona aktywnie w nich uczestniczy. Sady "rozwonią się", róże "całować będą włosy", a kwiat lipowy "padnie na rozkochane nasze głowy". Natura błogosławi kochankom i współtworzy ich szczęście.
Miłość jako adoracja i zachwyt:
Mężczyzna (podmiot liryczny) w pełni adoruje kobietę. Pragnie ją stroić w kwiaty ("Ubiorę ciebie w błękit kwiatów"), a jej obecność ("uroda") ma moc rozświetlenia całego świata.
Miłość jako klucz do szczęścia:
W ostatniej strofie to sama Miłość (pisana wielką literą w niektórych wersjach, co sugeruje personifikację) otwiera kochankom drzwi do ogrodu. Jest więc siłą sprawczą, przewodniczką prowadzącą do idealnego świata.
🖌️ Środki stylistyczne i ich funkcje
Symbol (Ogród):
Najważniejszym środkiem w wierszu jest symbol ogrodu. Nie jest to tylko zwykłe miejsce spotkań. Ogród staje się metaforą idealnego stanu miłości małżeńskiej – krainy szczęśliwości (Arkadii), harmonii i bezpieczeństwa, która jest nagrodą za wspólne życie i dostępna tylko dla tych, którzy się kochają i poślubili.
Epitety (zwłaszcza impresjonistyczne):
Tetmajer, jako poeta młodopolski, mistrzowsko operuje epitetami, które silnie oddziałują na zmysły. Przykłady takie jak: "ogród świetlisty", "złotych przymgleń", "srebrną grzędą", "biały kwiat" czy "błękit kwiatów" pełnią funkcję impresjonistyczną. Ich zadaniem jest uchwycenie ulotnej chwili, gry świateł i kolorów. Budują one oniryczny (podobny do snu), zmysłowy i wyidealizowany nastrój całego utworu.
3. Porównanie ujęć miłości w wierszach Kazimierza Przerwy-Tetmajera: [Lubię, kiedy kobieta...] oraz [A kiedy będziesz moją żoną...].
Porównaj sposoby ujęcia miłości w obu wierszach w oparciu o zaproponowane przez siebie co najmniej trzy kryteria porównania.
L27 (17 XI 2025): Młodopolska poezja wrażeń.
Interpretacja wiersza Melodia mgieł nocnych (Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym) Kazimierza Przerwy-Tetmajera (s. 60).
1. Sposób wykorzystania techniki impresjonistycznej:
a) barwność (epitety kolorystyczne),
b) muzyczność (wyrazy dżwiękonaśladowcze, instrumentacja głoskowa, dominuje wiersz sylabotoniczny),
c) subiektywność,
d) rola synestezj.
P.d.
Zad. 1-6, s. 61
L28-29 (19 XI 2025): Praca klasowa - wypracowanie w oparciu o Zbrodnię i karę Fiodora Dostojewskiego (wg standardów maturalnych).
Uwaga! Wypożyczyć Wesele Wyspiańskiego.
L30 (20 XI 2025): Kreacyjne właściwości języka.
Realizacja tematu lekcji:
Co może język? (s. 66).
Rytmizacja w poezji - typy wiersza.
Stopy rytmiczne i przykłady ich zastosowania.
Interpretacja wiersza Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej Kazimierza Przerwy-Tetmajera (s. 67).
Analiza warstwy brzmieniowej (prozodycznej).
Uzasadnij związek wiersza Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej Kazimierza Przerwy-Tetmajera z techniką impresjonistyczną.
P.d. Notatka z tematu (pół strony).
XI - T4 (T8)
L31 (24 XI 2025): Interpretacja wiersza Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
Praca z tekstem s. 67 - praca w trójkach lub parach.
Dokonajcie interpretacji przydzielonych stof wiersza Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej 1. Sformułujcie przesłanie tego tekstu w formie tezy i zastanówcie się, czy to przesłanie wynika z przydzielonego ragmentu, czy należy go szukać w innych strofach - wskażcie w których.
2. Wyjaśnijcie funkcje wszystkich środków stylistycznych.
3. Wykonajcie te zadania ze str. 68, które wiążą się z waszymi fragmentami. Technika impresjonistyczna w wierszu Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej
Impresjonizm w literaturze, podobnie jak w malarstwie, dąży do uchwycenia ulotnego, subiektywnego wrażenia, a nie obiektywnej rzeczywistości. W wierszu Tetmajera przejawia się to na kilka sposobów:
1. Subiektywizm i "poetyka wrażenia":
Cały utwór jest zapisem osobistego odbioru krajobrazu przez podmiot liryczny ("patrzę", "widzę"). Opis nie jest naukowy czy topograficzny, lecz skupia się na odczuciach i zmysłach patrzącego.
2. Dominacja światła i barwy ("malarskość"):
Opis jest skonstruowany jak obraz malarski. Tetmajer operuje "plamami barwnymi" i grą światłocienia. Kluczowe są tu epitety określające kolory ("błękitna", "zielona") i światło ("połyski"). Krajobraz jest dynamiczny przez grę słońca i cieni, a nie przez akcję.
3. Synestezja (mieszanie zmysłów):
To najważniejszy i najbardziej wyrazisty środek impresjonistyczny w tym wierszu. Dolina jest opisana jako ""...błękitna, cicha, senna..."
Poeta łączy tu wrażenia:
- wzroku ("błękitna"),
- słuchu ("cicha"),
- stanu/odczucia ("senna").
Tworzy to spójne wrażenie spokoju i nierealności, oddziałując na wyobraźnię czytelnika w sposób totalny.
4. Ulotność chwili:
Impresjonizm to sztuka chwytania momentu. Wiersz jest stop-klatką, zapisem widoku w konkretnym momencie, z jego unikatowym oświetleniem i atmosferą ("mgły", "powiewy").
5. Zatarcie konturów:
Widok z dużej wysokości (Świnica) naturalnie zaciera ostre kontury. Dolina Wierchcicha jest opisana jako jednolita, "miękka" przestrzeń, co przypomina rozmyte kształty na płótnach impresjonistów.
Wymowa utworu Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej
Wymowa wiersza jest głęboko związana z zastosowaną techniką impresjonistyczną.
Utwór jest apoteozą (pochwałą) tatrzańskiej przyrody oraz wyrazem fascynacji jej pięknem, spokojem i monumentalnością.
Kluczowym elementem wymowy jest personifikacja doliny – nie jest ona tylko miejscem, ale niemal żywą istotą ("cicha, senna"). Podmiot liryczny, patrząc na nią z góry, doświadcza stanu głębokiego ukojenia i wyciszenia.
Niezwykle istotne jest przeżycie estetyczne i niemal mistyczne, polegające na subiektywnym "rozpłynięciu się" w pięknie krajobrazu. Jest to forma ucieczki od zgiełku świata i odnalezienia harmonii w kontakcie z naturą, co było typowe dla wrażliwości modernistycznej.
L32 (24 XI 2025): Pejzaż obrazem przeżyć wewnętrznych (Deszcz jesienny Leopolda Staffa).
Podr. s. 69.
1. Pejzaż jako lustro duszy (psychizacja pejzażu).
Pejzaż zewnętrzny (deszcz, mrok, jesień) nie jest tu opisem rzeczywistości, ale bezpośrednim odbiciem stanu psychicznego podmiotu lirycznego.
Dźwięki deszczu ("Jęk szklany... płacz szklany..."; światło jest "senne") - odzwierciedlają ból, apatię i rezygnację człowieka.
2. Izolacja i bierność podmiotu.
Podmiot liryczny jest odizolowany od świata, zamknięty w pomieszczeniu (deszcz "tłucze w me okno", a "szyby w mgle mokną"). Szyba staje się tu kluczowym symbolem – to granica oddzielająca wrażliwe "ja" od świata zewnętrznego. Podmiot nie działa, jest jedynie biernym odbiorcą bodźców (dźwięku deszczu), które pogrążają go w melancholii.
3. Deszcz jako hipnotyczny wyzwalacz wizji.
Monotonny, "jednaki, miarowy, niezmienny" rytm deszczu działa jak mantra lub hipnoza. Usypia świadomość i wyzwala z podświadomości mroczne obrazy. Cały wiersz oparty jest na tym mechanizmie: uporczywy refren (deszcz) przeplatany jest trzema symbolicznymi wizjami, które rodzą się w umyśle podmiotu.
4. Trzy obrazy wewnętrznej klęski (Projekcje duszy).
Te trzy wizje nie są realnymi wydarzeniami, lecz symbolicznymi projekcjami lęków, strat i rozpaczy podmiotu:
Wizja 1:
Pogrzeb nadziei ("Wieczornych snów mary...").
To obraz utraconych ideałów, marzeń i iluzji ("mary powiewne, dziewicze"). Czekały na słońce (szczęście, spełnienie), ale się go nie doczekały. Teraz, "odziane w łachmany szat czarnej żałoby", idą w korowodzie pogrzebowym szukać własnych grobów. Jest to symbol śmierci nadziei i życiowej rezygnacji.
Wizja 2:
Uniwersalny katastrofizm ("Ktoś dziś mnie opuścił...").
To najbardziej bezpośredni obraz stanu psychicznego. Podmiot czuje się "samotny". Jego osobisty ból ("Ktoś odszedł", "serce mu pękło") rozlewa się na cały świat. Widzi tylko nieszczęścia: śmierć ("Ktoś umarł"), nędzę ("Zmarł nędzarz"), katastrofę ("pożar spopielił zagrodę") i cierpienie niewinnych ("Spaliły się dzieci"). Jest to projekcja depresyjnego postrzegania rzeczywistości, w której istnieje tylko ból.
Wizja 3:
Obraz spustoszonej duszy ("Przez ogród mój szatan szedł...") To kulminacyjna metafora stanu wewnętrznego. "Ogród mój" to symbol duszy, psychiki, wewnętrznego świata podmiotu. Szatan (symbol zła, rozpaczy, siły niszczącej) przeszedł przez ten ogród i "zmienił go w straszną, okropną pustelnię" – zniszczył piękno, posiał trwogę. Co najważniejsze, nawet sam szatan, "strwożon swym dziełem", płacze. Oznacza to rozpacz absolutną, tak wielką, że przytłacza nawet samo jej źródło.
5. Nastrój jako główny cel utworu.
Wiersz ten jest doskonałym przykładem liryki nastrojowej (typowym dla Młodej Polski). Celem nie jest opowiadanie historii, ale zbudowanie i utrzymanie jednego, dominującego nastroju: dekadenckiej melancholii, apatii, smutku egzystencjalnego i poczucia nieuchronnej klęski. Pejzaż jest tu najskuteczniejszym narzędziem do osiągnięcia tego celu.
L33 (27 XI 2025): Wnioski z analizy pracy klasowej - wypracowanie wg standardów maturalnych (Zbrodnia i kara).
Uwaga! Na poniedziałek akt I i II Wesela.
XII - T1 (T9)
L34 (1 XII 2025): Poezja symboli - Jan Kasprowicz, Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach.
W nawiązaniu do poprzedniej lekcji: zadanie opublikowane w Classroomie:
- majpierw formularz Google,
- potem przerzucenie odpowiedzi do dokumentu Google.
Głośne czytanie tekstu Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach Jana Kasprowicza (s. 78).
Swobodne wypowiedzi na temat odczuć po usłyszeniu tekstu.
Celu lekcji nie trzeba podawać - jest w dokumencie Google z przydzielonymi kryteriami.
Cel lekcji:
Dokonasz interpretacji wiersza Jana Kasprowicza Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach, zwracając uwagę na jego warstwę symboliczną, formę gatunkową i zawartość refleksyjną.
1. Wyjaśniam pojęcie symbolizmu jako kierunku w sztuce i określam jego podstawowe założenie.
2. Porównuję dwa sposoby przenośnego przedstawiania uczuć, pojęć i idei: symbol oraz alegorię.
3. Przypominam najważniejsze informacje o sonecie jako gatunku.
4. Określam rolę antropomorfizacji i personifikacji w utworze.
5. Wyjaśniam symbolikę limby i krzaka dzikiej róży w wierszu Kasprowicza.
Pytanie prowadzące do podsumowania, jeśli uczniowie sami tego nie rozpoznali:
Której epoce jest ten wiersz szczególnie bliski i dlaczego?
LEKCJE Z WESELEM STANISŁAWA WYSPIAŃSKIEGO
L35 (1 XII 2025): Jak powstawało Wesele Stanisława Wyspiańskiego?
Podr. s. 95.
Cel lekcji:
Poznasz genezę Wesela Stanisława Wyspiańskiego w oparciu o felieton Plotka o "Weselu" Tadeusza Boya-Żeleńskiego.
Kryteria sukcesu:
1. Znam okoliczności wesela Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczykówny, a więc źródło inspiracji Stanisława Wyspiańskiego; opisuję proces powstawania dramatu.
2. Przedstawiam reakcje publiczności w czasie prapremiery Wesela w krakowskim Teatrze Miejskim w roku 1901 i potem.
3. Rekonstruuję poglądy Boya-Żeleńskiego na temat struktury dramatu i jego nowatorstwa.
4. Wykonuję zad. 1, 2, 3, 6, s. 97.
L36 (3 XII 2025): Co przedmioty mówią o człowieku? Rola rekwizytów w Weselu Stanisława Wyspiańskiego.
Spr. p.d. - kryterium nr 4.
Cel lekcji:
Poznasz rolę, jaką odgrywają przedmioty przedstawiane w różnych tekstach kultury oraz funkcje rekwizytów pojawiających się w Weselu.
Kryteria sukcesu:
1. Wyjaśniam rolę trzech przedmiotów ukazanych w wybranych dziełach literackich różnych epok.
2. Przydzielam rekwizyty wymienione w didaskaliach do odpowiedniej kategorii: związane z wsią, miastem, wiarą oraz mające charakter ogólnonarodowy.
3. Porównuję znaczenie rekwizytów obecnych w Panu Tadeuszu i Weselu.
Ad. 1) Prezentacja w Power Point.
Jan Kochanowski, Pieśń XXIV Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... - pióro.
Makbet Szekspira - przedmioty - narzędzia zbrodni (sztylety).
Skąpiec Moliera - skrzynia wypełniona monetami.
Ad. 3.
W Panu Tadeuszu przedmioty pojawiają się już na samym początku, kiedy Tadeusz wraca do Soplicowa, wchodzi do dworku i patrzy na obrazy przedstawiające ważne postacie historyczne (Tadeusz Kościuszko, Tadeusz Rejtan, ...), jest też zegar kurantowy wygrywający Mazurka Dąbrowskiego.
L37 (3 XII 2025): Bohaterowie z warstwy chłopskiej i ich obraz w Weselu.
Temat, cel lekcji i kryteria - Classroom (dokument do pracy).
Cel lekcji:
Scharakteryzujesz bohaterów pochodzenia chłopskiego i - na podstawie wniosków z interpretacji wybranych fragmentów Wesela - określisz ich system wartości i stosunek do innych grup społecznych.
Kryteria sukcesu:
1. Na podstawie analizy wskazanych lub wybranych fragmentów tekstu charakteryzuję chłopstwo jako warstwę społeczną, uwzględniając system wartości mieszkańców wsi.
2. Przedstawiam motywy działania wybranych bohaterów chłopskich: Czepca, Księdza i Jaśka. Co jest dla nich ważne.
3. Oceniam stopień dojrzałości chłopstwa, jeśli chodzi o możliwość odegrania istotnej roli w społeczeństwie.
4. Wyjaśniam, jaki jest stosunek chłopów do inteligencji.
Ad. 1a)
- aI, sc. 1:
Czepiec chciałby porozmawiać o poważnych sprawach z inteligentem, ale zauważa, że ten nie jest zainteresowany, a nawet stwierdza, że inteligencja drwi z chłopstwa.
- aI, sc. 4:
Klimina wyraża chęć wiązania ludzi (Coraz więcej potrza ludzi/ Żeniłabym, wydawała!) świadczy o ty, że małżeństwa między chłopstwem a inteligencją jej odpowiadają.
P.d.
1. Znaczenie obecności przedmiotów (rekwizytów): kosa, złoty róg, czapka z pawim piórem, złota podkowa, ... .
XII - T2 (T10)
L38 (8 XII 2025): Obraz wsi polskiej w Weselu.
Podr. s. 106.
Karty pracy Obraz wsi w "Weselu" (do tego przydzielone zadanie w karcie pracy w dokumencie Google - link na Classroomie).
S. 109, zad. 1. Dlaczego bohaterowie nie mogą się porozumieć? Analiza replik z aktu I.
Scena 1
Dziennikarz drwi z Czepca. Nie chce rozmawiać o polityce, uważa, że chłopi zapewne nawet nie wiedzą, gdzie leżą Chiny. Tymczasem riposty Czepca świadczą o tym, że chłopstwo wie, co się dzieje na świecie, gdyż byli tacy z nich, którzy brali udział w wojnie chińsko-japońskiej, a poza tym czytają gazety. Dziennikarz nie chce, aby chłopi myśleli o wojnie, polska wieś powinna być spokojna.
Ale tu wieś spokojna. -
Niech na całym świecie wojna,
byle polska wieś zaciszna,
byle polska wieś spokojna.
Taki stosunek inteligenta do chłopa to prosta droga do nieporozumień, niesnasek, a nawet wrogości. Czepiec zresztą zauważa, do czego
zmierza Dziennikarz i mówi, że ten wyśmiewa się z chłopów, a przecież oni rwą się do walki, mają też w pamięci wzorce takich walecznych postaw - tu bohater
przypomina postać Bartosza Głowackiego z czasów insurekcji kościuszkowskiej. Niech na całym świecie wojna,
byle polska wieś zaciszna,
byle polska wieś spokojna.
Warto zwrócić uwagę, że bystry Czepiec potrafi również spojrzeć krytycznym wzrokiem na inteligencję.
A, jak myślę, ze panowie
duza by juz mogli mieć,
ino oni nie chcom chcieć
Scena 3duza by juz mogli mieć,
ino oni nie chcom chcieć
Radczyni nie chce, aby dziewczyny z miasta bawiły się z chłopami, gdyż może dojść w każdej chwili do bijatyki, co może być niebezpieczne dla Zosi i Haneczki.
Interpretacja większości scen aktu I.
L39 (8 XII 2025): Obraz inteligencji w Weselu.
W oparciu o zad. 5. s. 109.
Cel lekcji:
Scharakteryzujesz inteligencję i - na podstawie wniosków z interpretacji wybranych fragmentów Wesela - określisz jej system wartości i stosunek do chłopstwa oraz poglądy na temat sztuki.
Kryteria sukcesu:
1. Wyjaśniam pojęcie chłopomanii (ludomanii).
2. Przedstawiam wyobrażenia Pana Młodego na temat własnej żony i przyczyny tej fascynacji.
3. Wyjaśniam przyczyny ambiwaletnego stosunku inteligencji pochodzenia szlacheckiego do chłopów (chłopomania a rabacja galicyjska).
4. Omawiam sposób postrzegania przez inteligencję relacji między sztuką a życiem.
P.d.
1. S. 109, zad.
L40 (10 XII 2025): Jakie prawdy unaocznia relacja Dziennikarz - Stańczyk?
Akt II, Scena 7 (s. 72).
L41 (10 XII 2025): Rycerz Czarny i Poeta - między mocą a słabością.
Akt II, Scena 9 (s. 82).
L42 (11 XII 2025): Echa straszliwej historii - Hetman i Upiór.
Akt II, Scena 11, 12, 13 (s. 88).
P.d. Kolejne sceny: 15 (s. 92), 22, 23, 24.
XII - T3 (T11)
L43 (15 XII 2025): Omówienie wymagań do sprawdzianu z Wesela Stanisława Wyspiańskiego.
Jaką interpretację Wesela Stanisława Wyspiańskiego sugeruje plakat?
Uzupełnienie relacji Pan Młody - Hetman.
Problem do rozwiązania
W jakiej konwencji przestawiony został Hetman i dlaczego?
Podpowiedź: w tej samej konwencji został przedstawiony Senator Nowosilcow w III części DziadówAdama Mickiewicza.
Konwencja odniesie do piekła, miejsca przeklętego, obecności diabłów.
Wymagania do sprawdzianu z Wesela
1. Znam pierwowzory bohaterów dramatu i okoliczności powstania Wesela (rok i miesiąc uroczystości oraz rok i miesiąc prapremiery).
2. Interpretuję krótkie wypowiedzi bohaterów dramatu obecne w polszczyźnie.
3. Interpretuję dłuższe wypowiedzi (wskazuję, kto się wypowiada i jaki sens wyraża wypowiedź).
4. Charakteryzuję inteligencję i chłopstwo, uwzględniam przy tym konteksty historyczne (rabacja galicyjska, postać Bartosza Głowackiego, ...).
5. Omawiam znaczenia przedmiotów symbolicznych (złoty róg, czapka z pawich piór, złota podkowa) i sytuacji symbolicznych (zgubienie złotego rogu, chocholi taniec).
6. Wyjaśniam relacje między osobami dramatu o bohaterami, którym się te osoby ukazują.
7. W związku z punktem nr 6 znam pojęcia z tekstu dramatu: "społem", "ofiarnica".
L44 (15 XII 2025): Niezwykły gość na weselu i niezwykłe przedmioty, które pozostawił (złoty róg, złota podkowa).
Akt II, Scena 15 (s. 92), 22, 23, 24 (s. 103). Omówiono do s. 109 (ostatnie dwa wersy jeszcze wyjaśnić.
L45 (17 XII 2025): Sprawdzian znajomości treści i problematyki Wesela.
L46 (17 XII 2025): Wesele jako dramat neoromantyczny.
Podr. s. 95.
Cel lekcji:
Porównasz sposoby przedstawiania stanów psychicznych bohaterów dramatów romantycznych i Wesela oraz dostrzeżesz związki dzieła Wyspiańskiego z romantyzmem.
Kryteria sukcesu:
1. Omawiam romantyczną tradycję teatralną polegającą na personifikacji stanów psychicznych bohaterów (Konrad, Kordian, hrabia Henryk).
2. Omawiam współistnienie w Weselu warstwy realistycznej i fantastycznej - wyjaśniam, dlaczego akurat te osoby dramatu, a nie inne, pojawiają się w polu widzenia tych a nie innych bohaterów:
a) Chochoł - Isia,
b) Widmo - Marysia,
3. Jaką rolę pełnią - jeśli chodzi o wymowę całości utworu - Chochoł i Wernyhora?
4. Przyporządkowuję "osoby dramatu" do odpowiedniej kategorii: postaci legendarne, bohaterowie historyczni, postaci współczesne weselnym gościom.
P.d. Kryteria j.w..
L47 (18 XII 2025): Relacje między bohaterami dramatu a fantazmatami. Co z nich wynika?
Cel lekcji:
Potrafisz wyjaśnić przyczyny i skutki pojawienia się osób dramatu bohaterom utworu (Widmo - Marysia, Dziennikarz - Stańczyk).
Kryteria sukcesu:
1. Wymieniam cechy, które łączą Widmo z bohaterami romantycznymi i wskazuję tych bohaterów oraz podaję tytuły i autorów utworów.
2. Wyjaśniam, jakie postawy krytykuje Stańczyk i co chce uświadomomić Dziennikarzowi.
3. Określam rolę odwołań historycznych w wypowiedzi Stańczyka i formułuję wniosek końcowy na temat relacji między przeszłością a teraźniejszością.
4. Wyjaśniam symbolikę kaduceusza.
Ad. 1. IV część Dziadów - Widmo to duch tak jak w przypadku Gustawa (aczkolwiek widzimy Gustawa potem w III części - ulega on przemianie w Konrada). Gustaw był nieszczęśliwie zakochany, skoncentrowany na sobie i swoim nieszczęściu, egzaltowany.
Ballada Romantyczność Adama Mickiewicza - Karusia rozmawia z duchem Jasia, wspominają swoje uczucia.
I - T1 (T12)
L ( I 2026): Interpretacja plakatów teatralnych związanych z tematyką Wesela.
Podr. s. 95.
Cel lekcji:
Potrafisz zredagować wypowiedź ustną w oparciu o plakat teatralny i wyjaśnisz, jaką interpretację Wesela sugeruje wskazany materiał ikonograficzny.
Kryteria sukcesu:
1. Sporządzam pomocną notatkę (np. w punktach, które zawierają pomysły interpretacyjne).
2. Komponuję wypowiedź, proponując wstęp, argumentację i zakończenie.
3. Wskazuję elementy znaczące na plakacie i wiążę je z problematyką utworu.
Przydział plakatów wg numerów.
L ( I 2026): Wesele jako dramat symboliczny.
Podr. s. 110.
Uzupełnienie dotyczące Dziennikarza (w kontekście stańczyków krakowskich, s. 110).
Cel lekcji:
Potrafisz zinterpretować symbole pojawiające się w Weselu (rekwizyty, postaci, zdarzenia i sceny).
Kryteria sukcesu:
1. Wyjaśniam symbolikę kaduceusza przekazanego Dziennikarzowi przez Stańczyka.
2. Interpretuję słowa Gospodarza o Wernyhorze i Matce Boskiej piszącej manifest na Wawelu.
3. Wyjaśniam symbolikę złotego rogu i sznura w powiązaniu z sytuacją, kiedy Jasiek widzi zatrzymane w ruchu postacie weselników.
4. Interpretuję symbolikę chocholego tańca i konfrontuję ją z obrazem Błędne koło Jacka Malczewskiego.
P.d.
1. Dokończyć punkt 4.
2. Wybrane zad. z zakresu 10-12, s. 114.
L ( I 2026): Rola symboli w życiu zbiorowości.
Podr. s. 114.
Cel lekcji:
Potrafisz wyjaśnić w oparciu o przykłady, jakie znaczenie mają symbole w życiu zbiorowości.
Kryteria sukcesu:
1. Przedstawiam własne przemyślenia na temat wybranych dwóch symboli, które odegrały istotną rolę w wybranej społeczności.
2. Interpretuję trzy kluczowe symbole z Wesela i wyjaśniam, dlaczego odgrywają tak istotną rolę.
3. Wybieram plakat teatralny Wesela zawierający - obok symboliki dramatu Wesele - również współczesne symbole - interpretuję wymowę plakatu.
L ( I 2026): Ekranizacja Wesela w reż. Andrzeja Wajdy.
Podr. s. 120.
W czasie oglądania filmu zad. 1-6 s. 120.
W ramach pracy domowej s. 121, zad. 7, 9-13.
L ( I 2026): Wnioski z analizy filmu Wesele Andrzeja Wajdy.
Ocena stanowi średnią ocen za zad. 1-6 s. 120 przesłanych Messengerem oraz oceny za wylosowane zad. 7, 9-13 s. 121 zaprezentowane na lekcji.
L ( I 2026): Interpretacja Wesela - metaplan.
Struktura metaplanu:
Udzielamy odpowiedzi na pytania w czterech obszarach.
I Jak jest?
II Jak powinno być?
III Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?
IV Co zrobić, żeby było tak, jak powinno być.
Odpowiednio numery nasze odpowiedzi, aby były czytelnie poszczególne obszary.
To samo zagadnienie uzyskuje numerację: I 1, II 1, III 1, IV 1.
Praca odbywa się w grupach trzyosobowych lub parach.
L ( I 2026): Praca z arkuszem matury próbnej CKE - test historycznoliteracki.
3 I 2023 - kartkówka z filmu Wajdy dla osób, które nie przekazały prac.
L ( I 2026): Realistyczny opis rzeczywistości czy kreowanie przestrzeni symbolicznej i fantastycznej?.
W oparciu o materiał (fragmenty tekstu).
Najpierw praca bez fragmentów tekstu.
Literackie sposoby opisu społeczeństwa. Omów zagadnienie w oparciu o Wesele Stanisława Wyspiańskiego, odnieś się do innego utworu literackiego i uwzględnij wybrane konteksty.
Właściwie każdy rodzaj literacki sprawdzi się, jeśli chodzi o przedstawienie określonych problemów społecznych - nawet liryka i jej możliwości ekspresyjne. Oczywiste jest jednak to, że epika i dramat dają więcej możliwości pełniejszego oglądu społeczeństwa.
Polska tradycja literacka pokazuje, że artyści bardzo chętnie sięgali po dramat, zaczynając od Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego, poprzez Dziadów część III Adama Mickiewicza, po Wesele Wyspiańskiego.
Wyspiański stworzył dramat opierający się na dwóch konwencjach: realizmie oraz W drugiej fazie praca w oparciu o fragmenty.
L ( I 2026): Czy społeczeństwo jest gotowe do walki o niepodległość? Podsumowanie Wesela.
L ( I 2026): Praca klasowa - wypracowanie w oparciu o Wesele Stanisława Wyspiańskiego.
L ( I 2026): Wnioski z analizy pracy klasowej - wypracowanie w oparciu o Wesele Stanisława Wyspiańskiego.
Przesłano Messengerem cele i kryteria. Jedno wybrane obowiązuje.
L ( I 2026): Poetyckie nawiązania do Wesela (Stanisław Baliński, Afisz "Wesela").
Podr. s. 125.
Cel lekcji:
Potrafisz zinterpretować sposób nawiązania do Wesela Wyspiańskiego przez Stanisława Balińskiego w wierszu Afisz "Wesela", zwracając uwagę z jednej strony na obrazy poetyckie będą opisem tego, co działo sie na scenie w 1901 roku, z drugiej - na wpływ sztuki na widzów i ich dalsze życie.
Kryteria sukcesu:
1. Wyjaśniam budowę wiersza, wydzielam całostki i określam, czego dotyczą.
2. Interpretuję obrazy poetyckie opisujące scenę i pierwsze reakcje widzów (strofa trzecia).
3. Określam funkcje epitetów opisujących chatę bronowicką: "groźna" i "niedopełniona".
4. Wyjaśniam metaforę dotyczącą widm przechodzących "z czarnej kulisy marzeń na estradę sumień".
5. Interpretuję sposób przedstawienia Stanisława Wyspiańskiego i symbolikę jego "bladości".
6. Wyjaśniam puentę utworu.
P.d. Wypracowanie (zad. 9. lub 10. s. 126).