Jakie prawdy o polskiej historii i relacjach społecznych przynoszą konfrontacje: Pan Młody – Hetman oraz Dziad – Upiór?
Sylwetka Branickiego - pierwowzoru Hetmana
1. Franciszek Ksawery Branicki - hetman wielki koronny, współorganizator konfederacji targowickiej - spisku magnackiego z 1792 roku, będącego wyrazem oporu przeciw
reformom Sejmu Czteroletniego; podczas powstania kościuszkowskiego skazany zaocznie na śmierć; był finansowany przez carycę Katarzynę II - poślubił jej córkę
Aleksandrę Engelhardtównę.
2. W dramacie podkreślany jest motyw pieniędzy, które Hetman otrzymywał od carycy (braliśta pieniążek moskieski - ciekawe jest zdrobnienie wyrazu pieniądz -
tworzy to pewną sprzeczność, bo Branicki brał niemałe pieniądze i uosabiał bogactwo wyrosłe na zdradzie ojczyzny).
3. Chór, nazywany przez Hetmana sztabem moskieskim, chce porwać wielkiego pana w tan i chce się z nim na swój sposób bratać (pocałunek), ale jest to piekielny
taniec i zdradziecki pocałunek.
4. Kara, jaka spotyka Hetmana (szarpanie przez diabły, picie jego krwi, gnanie przez bory) przypomina obrazy scen w Boskiej Komedii Dantego (sceny dantejskie).
5. W scenie 12. wyeksponowana jest pańskość Hetmana, magnacka pycha (mnie na Piekło stać), piekielna megalomania.
6. W obecnej sytuacji Hetman oczywiście chciałby się pozbyć złota, które go pali; chciałby też modlitwy, która przyniosłaby mu ulgę.
7. Pan Młody oskarża Hetmana o fatalne przewodzenie narodowi: a my dzisiaj w psiej niewoli / nie hetmany, strzęp, łachmany, gruz.
Dziad - Upiór (Jakub Szela)
1. Sylwetka Jakuba Szeli, pierwowzoru Upiora (przywódca rabacji galicyjskiej, buntu chłopskiego przeciw szlachcie, przygotowując powstanie i - paradoksalnie -
planującej zwrócenie uwagi na sytuację chłopską; rabację prowokowała administracja austriacka; powstanie chłopskie, którego celem była likwidacja pańszczyzny,
musiała w następnym etapie wygaszać ta sama administracja; Szela otrzymał w nagrodę 30-morgowe gospodarstwo i był pod nadzorem policji).
2. Motywem powtarzającym się w wypowiedzi Upiora jest kubeł wody, który symbolizuje pragnienie oczyszczenia się z win, zmycia brudu - co oczywiście jest nieosiągalne
dla tego, który mordował, a potem jeszcze był nagradzany.
Powrót na stronę STANISŁAW WYSPIAŃSKI
Powrót na stronę główną SCENARIUSZE LEKCJI