Kordian - Przygotowanie - kontekst historyczny w kostiumie metafizycznym

Pytania do Przygotowania

1. Na czym polega związek między światem metafizycznym a ludzką rzeczywistością? (w. 120 – 147)

Siły metafizyczne, siły diabelskie wpływają na rzeczywistość ziemską, to one decydują o pojawieniu się różnych postaci i ich zachowaniu, cechach osobowości, charakterze i umiejętnościach.

2. Czy z odpowiedzi na pytanie pierwsze wynika wniosek, że Bóg nie wpływa na losy ludzkości?

Po pierwsze Szatan popełnia błąd matematyczny: stulecie XIX nie rozpocznie się w nocy 31 grudnia 1799 roku, lecz 1 stycznia 1800 roku. W związku z powyższym można mniemać, że moce szatańskie są ograniczone i nieskuteczne.
Po drugie - końcówka Przygotowania kończy się w sposób znamienny: pojawiają się aniołowie i archaniołowie, którzy w sposób zdecydowany i dość brutalny po prostu usuwają z pola widzenia siły Zła. Głos w powietrzu mówi: "W imię Boga! precz stąd! precz!...". Jeszcze bardziej charakterystyczna jest wypowiedź Chóru aniołów: "Ziemia - to plama / Na nieskończoności błękicie".

3. Jakie przyczyny upadku powstania listopadowego trzeba sobie uświadomić czytając „Przygotowanie”?

Ludzie działają zgodnie z intencjami szatańskiego planu, są ukształtowani przez siły zła, a zatem nie są wolni, ale też w tym kontekście jakby zmniejsza się ich ciężar odpowiedzialności za to, jakie podejmują decyzje.

4. Co lub kto decyduje zatem de facto o biegu dziejów?

Działania ludzi pod wpływem sił zła (przez nie stworzonych) powodują taki, a nie inny przebieg dziejów.

Charakterystyka narodu polskiego

Analiza fragmentów (w. 120-136; s. 9-10):
- rycerze noszą krzywe szable (rys sarmacki),
- podejmują walkę taką, jaką kiedyś podjęli aniołowie zbuntowani przeciw Bogu,
- naród modli się, zabija i przeklina – to stwierdzenie wskazuje na dramatyzm przeżyć i doświadczeń narodu, który modlitwę łączy z zabijaniem i przekleństwem,
- (s. 15) - Polska nazwana została „jedną z gwiazd”, która zagubiła się gdzieś w drodze; cierpi za grzechy ojców, a lud skonał (upadek powstania); Archanioł modli się do Boga, by ten Polskę ocalił.

Charakterystyka powstańców

- (s. 13; w. 232–236) – „Z rdzy się narodzi niemało / Wymuskanych rycerzy – ospalców”.

Charakterystyka polityków

- (s. 13) – „mowców plemie”, chwytają się „mownicy narodowej”, ale nie potrafią skutecznie działać.

Postaci historyczne stworzone przez diabłów w „Przygotowaniu”

- szatański plan stworzenia dygnitarzy dla narodu polskiego (w. 142–147, s. 10),
- (s. 11; w. 165–172) – Chłopicki, Józef, generał, za stary na przywódcę, nieudolny i nieskuteczny w działaniu, kreśli plany i ich nie realizuje, izoluje się od ludu („ma sprzeczne z naturą nazwisko”), nie zamierza wykorzystać ludu do walki; choć jest ambitny, niczego nie dokona, bo wyżej ceni własne interesy niż dobro ogólne; uważał, że nie można zerwać związków Królestwa Polskiego z Rosją, bowiem nie jest możliwe stworzenie samodzielnego państwa; dlatego jego działania były mało skuteczne i mało stanowcze,
- (s. 11-12; w. 186–194) – książę Adam Czartoryski, dumny arystokrata, wszedł w bliskie stosunki z wielkim księciem Aleksandrem, a gdy ten został cesarzem, książę został jednym z jego najbliższych doradców; chciał zjednoczenia ziem polskich pod berłem króla polskiego, którym miałby zostać cesarz Rosji; współtwórca Królestwa Polskiego na kongresie wiedeńskim w 1815 r.; po wybuchu powstania objął prezesurę w rządach Tymczasowym i Narodowym; po upadku powstania emigrował do Paryża, gdzie prowadził działalność na rzecz odzyskania niepodległości przez Polskę,
- (s. 12; w. 203–208) – generał Jan Zygmunt Skrzynecki – był zwolennikiem utrzymania związku z cesarstwem, dlatego dążył do układów z nieprzyjacielem i unikał bardziej radykalnych działań wojennych; mówi się nawet, że zmarnował plany wojskowe generała Ignacego Prądzyńskiego, który był zwolennikiem szybkiego i zdecydowanego działania,
- (s. 12-13; w. 213–218) – Julian Ursyn Niemcewicz – nie był zwolennikiem powstania, był zdecydowanym konserwatystą; aluzje tu zamieszczone dotyczą raczej działalności pisarskiej Niemcewicza; nazwany „eunuchem” i tworzony z użyciem „sennego maku trzech główek”, a więc ospały, pozbawiony energii,
- (s. 14; w. 246–262) – Joachim Lelewel – historyk, działacz polityczny; wraz z wybuchem powstania, wszedł w skład rządów Tymczasowego, później Narodowego; niezdecydowany w działaniu; nie wypowiadał się jasno w sprawie detronizacji Mikołaja I; chciwy wiedzy, ale jest to wiedza książkowa, niezbyt użyteczna zwłaszcza w aktualnej sytuacji wymagającej zdecydowanych działań,
- (s. 14; w. 267–275) – Jan Stefan Krukowiecki – prezes Rządu Narodowego, pertraktował z Rosjanami, zgodził się na kapitulację i ukaranie winnych zamieszek w Warszawie 15 sierpnia 1831 r. (dokonano samosądu na więźniach oskarżonych o zdradę i szpiegostwo); przez Szatana nazwany zdrajcą.

Inne ważne fragmenty „Przygotowania”

- spojrzenie z kosmicznej perspektywy na Ziemię (s. 15 u góry),
- losy Ziemi zależne od woli Boga (s. 15 u dołu).

Praca nad tekstem „Przygotowania” - podsumowanie

1. Czy wydarzenia w zaświatach zależą od wydarzeń na ziemi, czy odwrotnie? (w. 120 – 147) (Wydarzenia w zaświatach nie zależą od tego, co dzieje się na ziemi, diabły decydują o pojawieniu się różnych osób i ich zachowaniu; decydują o tym, co wydarzy się na ziemi).
2. Jakie przyczyny upadku powstania listopadowego zostają wskazane w „Przygotowaniu”? (Ludzie działają zgodnie z intencjami szatańskiego planu).
3. Co / kto, zdaniem Słowackiego, decyduje o biegu dziejów? (Działania ludzi pod wpływem sił zła - przez nie stworzonych - powodują taki, a nie inny przebieg dziejów).
4. Wypisz postaci historyczne stworzone przez diabłów w „Przygotowaniu” i scharakteryzuj je.
- w. 120 – 136 – naród polski,
- w 142 – 147 – szatański plan stworzenia dygnitarzy dla narodu polskiego,
- w. 165 – 172 – Chłopicki, Józef, generał, za stary na przywódcę, nieudolny i nieskuteczny w działaniu, kreśli plany i ich nie realizuje, izoluje się od ludu („ma sprzeczne z naturą nazwisko”), nie zamierza wykorzystać ludu do walki; choć jest ambitny, niczego nie dokona, bo wyżej ceni własne interesy niż dobro ogólne; uważał, że nie można zerwać związków Królestwa Polskiego z Rosją, bowiem nie jest możliwe stworzenie samodzielnego państwa; dlatego jego działania były mało skuteczne i mało stanowcze,
- w. 186 – 194 – książę Adam Czartoryski, dumny arystokrata, wszedł w bliskie stosunki z wielkim księciem Aleksandrem, a gdy ten został cesarzem, książę został jednym z jego najbliższych doradców; chciał zjednoczenia ziem polskich pod berłem króla polskiego, którym miałby zostać cesarz Rosji; współtwórca Królestwa Polskiego na kongresie wiedeńskim w 1815 r.; po wybuchu powstania objął prezesurę w rządach Tymczasowym i Narodowym; po upadku powstania emigrował do Paryża, gdzie prowadził działalność na rzecz odzyskania niepodległości przez Polskę - w. 203 – 208 – generał Jan Zygmunt Skrzynecki – był zwolennikiem utrzymania związku z cesarstwem, dlatego dążył do układów z nieprzyjacielem i unikał bardziej radykalnych działań wojennych; mówi się nawet, że zmarnował plany wojskowe generała Ignacego Prądzyńskiego, który był zwolennikiem szybkiego i zdecydowanego działania,
- w. 213 – 218 – Julian Ursyn Niemcewicz – nie był zwolennikiem powstania, był zdecydowanym konserwatystą; aluzje tu zamieszczone dotyczą raczej działalności pisarskiej Niemcewicza,
- w. 246 – 262 – Joachim Lelewel – historyk, działacz polityczny; wraz z wybuchem powstania, wszedł w skład rządów Tymczasowego, później Narodowego; niezdecydowany w działaniu; nie wypowiadał się jasno w sprawie detronizacji Mikołaja I,
- w. 267 – 275 – Jan Stefan Krukowiecki – prezes Rządu Narodowego, pertraktował z Rosjanami, zgodził się na kapitulację i ukaranie winnych zamieszek w Warszawie 15 sierpnia 1831 r. (dokonano samosądu na więźniach oskarżonych o zdradę i szpiegostwo),
w. 232 – 236 – ocena powstańców.