Między antykiem a romantyzmem
Zad. 1. Jaką prawdę o losie człowieka chciał przedstawić Sofokles w Królu Edypie? Zredaguj odpowiedź w kilku zdaniach, używając określeń: Fatum, tragizm, hybris (pycha) (3 p.).Los człowieka jest zdeterminowany przez Fatum. Edyp próbuje uniknąć tego, co przepowiedziała mu wyrocznia delficka, ale im bardziej się o to stara, tym konsekwentniej zbliża się do fatalnego finału. Dokonywane przez niego wybory noszą wszelkie znamiona tragizmu: każda opcja prowadzi do katastrofy. Są oczywiście chwile, kiedy władca Edyp i jego żona Jokasta drwią z wypowiedzi kapłana Tyrezjasza, ale ten przejaw hybris niczego nie zmieni - los się spełni: Edyp uświadomi sobie w pełni ohydę swoich czynów - związku małżeńskiego z matką i ojcobójstwa.
Zad. 2. Porównaj obrazy Matki Boskiej w Bogurodzicy i w Lamencie świętokrzyskim. Określ trzy kryteria porównania. Wyciągnij wnioski. (9 p.)
Kryterium nr 1 - miejsce Matki Boskiej między człowiekiem a Bogiem:
W Bogurodzicy Matka Boska jest co prawda doskonałą pośredniczką i - zgodnie z motywem deesis - jej miejsce w hierarchii jest niższe względem Syna, jednak w sumie zdaje się być bliżej sfery sacrum, bliżej Boga.
W Lamencie świętokrzyskim Matka Boska jest bliżej sfery profanum. Jest ukazana jako cierpiąca matka, słaba i użalająca się, wyrażająca pretensje w stosunku do Anioła Gabriela, że obiecał jej szczęście, a ona doświadcza teraz takiego cierpienia.
Kryterium nr 2 - podmiot liryczny:
Podmiotem lirycznym w Bogurodzicy są wierni, zanoszący swoje prośby do Boga.
W Lamencie świętokrzyskim podmiotem lirycznym jest Matka Boska wyrażająca swoje cierpienia, szukająca wsparcia, zwracają się między innymi do swojego Syna.
Kryterium nr 3 - adresat liryczny:
Adresatem lirycznym w Bogurodzicy jest na początku Matka Boska, a następnie Bożyc, czyli Syn Boga - Chrystus.
W Lamencie świętokrzyskim jest wielu adresatów lirycznych: zgromadzeni wokół Maryi określani jako bracia miła, Chrystus, Anioł Gabriel, inne matki (maciory).
Zad. 3. Co chciał uświadomić Jan Kochanowski Polakom w Pieśni o spustoszeniu Podola? Wskaż trzy prawdy. (3 pkt)
Kochanowski chciał pokazać, jakie niebezpieczeństwo pojawiło się na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej - Tatarzy najechali Polskę i zabrali do niewoli tysiące kobiet i dzieci. Metafora niewiast - łań wypędzonych z lasu - miała wstrząsnąć sumieniem szlachty.
Poeta chciał wykazać, jakie nowe niebezpieczeństwo przynosi z sobą ta sytuacja - zadał pytanie retoryczne, jak poradzi sobie Polska z Turkami, jeśli teraz nie radzi sobie z Tatarami (pojawił się w tym miejscu jednoznacznu zarzut mieszania się Turcji w politykę wewnętrzną Rzeczypospolitej).
Przezorny Kochanowski wykazała zarazem, że szlachta nie musi - w zaistniałej sytuacji - sama nadstawiać karku. Wystarczy wyrazić zgodę na podniesienie podatku i przeznaczenie odpowiednich kwot na podatki przeznaczone na cele militarne (poeta ujął to w metaforę przekucia talerzy na talery, czyli talary. Na ewentualne narażanie własnego życia - przyjdzie jeszcze czas.
Zad. 4. Para małżeńska: Makbet i Lady Makbet – pozytywy i negatywy (po dwa wnioski). (4 pkt)
Pozytywy
Na początku było to małżeństwo dobre, zgodne, wpływające na siebie w istotny sposób i dzielące się wszelkimi wiadomościami. Mąż i żona dobrze siebie znali i rozumieli.
Lady Makbet wydawała się kobietą silną psychicznie, a Makbet był rycerzem odważnym i skutecznym, ale jego żona znała jego łagodność.
Negatywy
Silny wpływ Lady Makbet na męża przniósł fatalne skutki - Makabet uległ presji żony i zdecydowała się na zabicie króla.
Dobre niegdyś małżeństwo utraciło poczucie więzi. Kiedy Makbet dowiaduje się o śmierci małżonki, ubolewa, że umarła nie w porę, przeszkadzając mu swoją śmiercią w realizacji planów.
Zad. 5. Postaw tezę interpretacyjną do Sonetu V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego. (3 pkt)
I nie miłować ciężko, i miłować
Nędzna pociecha, gdy żądzą zwiedzione
Myśli cukrują nazbyt rzeczy one,
Które i mienić, i muszą się psować.
Komu tak będzie dostatkiem smakować
Złoto, sceptr, sława, rozkosz i stworzone
Piękne oblicze, by tym nasycone
I mógł mieć serce, i trwóg się warować?
Miłość jest własny bieg bycia naszego,
Ale z żywiołów utworzone ciało
To chwaląc, co zna początku równego,
Zawodzi duszę, której wszystko mało,
Gdy Ciebie, wiecznej i prawej piękności
Samej nie widzi, celu swej miłości.
W sonecie podjęty został problem przemijalności i kruchości rzeczy materialnych, ku którym dąży człowiek nieustannie. Ale nie na przestrzeni
vanitas powinny się skupiać dążenia człowieka, lecz na Bogu jako celu miłości. Poeta daje wyraz rodźwiękowi miedzy tym, czego pragnie ciało, a tym, ku czemu
zmierza dusza.Nędzna pociecha, gdy żądzą zwiedzione
Myśli cukrują nazbyt rzeczy one,
Które i mienić, i muszą się psować.
Komu tak będzie dostatkiem smakować
Złoto, sceptr, sława, rozkosz i stworzone
Piękne oblicze, by tym nasycone
I mógł mieć serce, i trwóg się warować?
Miłość jest własny bieg bycia naszego,
Ale z żywiołów utworzone ciało
To chwaląc, co zna początku równego,
Zawodzi duszę, której wszystko mało,
Gdy Ciebie, wiecznej i prawej piękności
Samej nie widzi, celu swej miłości.
Zad.6. Jakie funkcje pełnią obrazy przyrody w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza? Omów dwa przykłady. (4 pkt)
Budzenie uczuć patriotycznych
Ta funkcja pojawia się w sytuacji rozmowy miedzy Telimeną i Hrabią na temat malarstwa i przyrody. Telimena i Hrabia zachwalają uroki przyrody włoskiej, śródziemnomorskiej, a wyrażają znudzenie, kiedy mówią o przyrodzie litewskiej. Natomiast Tadeusz w niezwykle trafny sposób przedstawiał piękno ojczystej przyrody, zwracając uwagę na niezwykłość kształtów drzew i chmur.
Pokazanie przyrody jako istotnej wartości i siły powiązanej z człowiekiem
Przyroda determinuje życie społeczności soplicowskiej, jest więc swoistym regulatorem początku i końca prac polowych na folwarku Sędziego.
Przyroda jest u Mickiewicza antropomorfizowana, stając się swoistym bohaterem wydarzeń historycznych, niejako ich współuczestnikiem. Daje się zauważyć pewna korelacja między atmosferą panującą w świecie ludzi i w przestrzeni przyrody, kiedy rozpoczynają się istotne przemiany.
Zad. 7. W jaki sposób wykorzystywane są w III części Dziadów Mickiewicza elementy historii? Podaj przykłady. (4 pkt)
Inna wersja zadania 7. W jaki sposób wykorzystywane są w III części Dziadów Mickiewicza elementy martyrologii? Podaj przykłady. (4 pkt)
Motywy martyrologiczne w kontekście historycznym przedstawił Mickiewicz już we Wstępie do III części Dziadów. Przybliżył tu postać Nowosilcowa i podał przykłady wielu działań, mających na celu niszczenie Polaków i Litwinów (zamykanie szkół, zsyłki na Sybir,...).
W samym dramacie mamy również wiele przykładów martyrologii młodzieży (więźniowie przetrzymywani w klasztorze ojców bazylianów muszą wiele znosić z rąk oprawców).
Opowieść Sobolewskiego prowadzonego na śledztwo przyniosła kolejny obraz martyrologii młodzieży i dzieci.
Szczególne udręki musiał znosić Cichowski, który jednak nie zdradził swoich towarzyszy.
Szczególnie dotkliwie potraktowany został Rollison, którego matka podjęła próby interwencji u Nowosilcowa, sama narażając się na przykrości przekraczające pewne miary.
Szczególnego wymiaru nabiera martyrologia w kontekści przekonań mesjanistycznych księdza Piotra, widzącego w prześladowaniach Polaków głębszy, religijny sens i nadzieję na przemianę w świecie.
Test od antyku do romantyzmu
Wymagania do testu od antyku do romantyzmu