Bohaterowie Lalki a etos mieszczański
Etos mieszczański ukształtowany w XIX wieku ma swoje korzenie w oświeceniu. Intelektualiści epoki rozumu zdawali sobie sprawę z tego, jak istotne znaczenie dla Rzeczypospolitej ma warstwa mieszczańska i dlatego domagali się dla niej praw politycznych.Rozwój kapitalizmu w drugiej połowie XIX na ziemiach polskich przyniósł silne zróżnicowanie mieszczaństwa, co też pokazał Bolesław Prus w Lalce. Mimo tego zróżnicowania łącznikiem tej grupy społecznej był system wartości stanowiący punkt odniesienia moralności mieszczańskiej. Ów zestaw wartości, nirm, postulatów moralnych i postaw daje się czytelnie ująć w kilka pojęć:
- praca,
- sumienność (obowiązkowość, rzetelność),
- uczciwość,
- dyscyplina moralna (rygorym moralny),
- oszczędność,
- rodzina.
Ignacy Rzeczki i Stanisław Wokulski realizują etos mieszczański jak gdyby w sposób naturalny. Właściwie każdy z wymienionych wyżej elementów pasuje do bohaterów, nawet rodzina. Wszak obydwaj na swój sposób dążyli w swoim czasie do założenia rodziny (sam Rzecki wspomina w pamiętniku o takowym zamiarze, który jednakowoż spalił na panewce i stał się źródłem rozgoryczeń).
Mieszczaństwo w Lalce: Polacy, Żydzi, Niemcy
Wymienione wyżej elementy etosu mieszczańskiego nie zależą od przynależności narodowej, czego przykładem są:- Henryk Szlangabaum - Żyd pracowity, sumienny, uczciwy, oszczędny, ceniący rodzinę;
- stary Mincel - Niemiec, który realizował wszystkie wyznaczniki etosu mieszczańskiego - i to od niego Ignacy Rzecki nauczył się uczciwości, kiedy sięgnął po rodzynki - a właściwie jedną sztukę, która spadła na kontuar. Otrzymane razy w plecy nauczyły go do końca życia ekstremalnej uczciwości.