Zadanie jawne ze Zbrodni i kary (nr 37)
Omów zagadnienie na podstawie Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Plan wypowiedzi z komentarzemTemat: Walka człowieka ze swoimi słabościami. Omów zagadnienie na podstawie Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
1. Wstęp (określenie problemu i teza)
Określenie problemu: Rozpocznij od zdefiniowania, czym są "słabości" w kontekście ludzkiej natury. Mogą to być wady charakteru (pycha, chciwość, ambicja), słabości psychiczne (podatność na ideologie, lęk, depresja), słabości moralne (brak kręgosłupa moralnego) lub słabości wynikające z warunków zewnętrznych (np. desperacja spowodowana nędzą).
Wprowadzenie do "Zbrodni i kary": Wskaż, że powieść Fiodora Dostojewskiego jest mistrzowskim studium psychologicznym człowieka uwikłanego w wewnętrzny konflikt, którego źródłem są właśnie jego słabości.
Sformułowanie tezy: Postaw tezę, np.: Literatura, a w szczególności "Zbrodnia i kara" Fiodora Dostojewskiego, ukazuje walkę człowieka ze swoimi słabościami jako kluczowy element ludzkiej egzystencji. Bój ten, choć często prowadzi do upadku, jest jednocześnie warunkiem koniecznym do osiągnięcia moralnej przemiany i samopoznania.
Zapowiedź argumentacji: Krótko wskaż, że udowodnisz tę tezę, analizując postać Rodiona Raskolnikowa oraz przywołując inny, wybrany kontekst (np. "Makbeta" Szekspira lub "Lalkę" Prusa).
2. Rozwinięcie (argumentacja)
Argument 1: Rodion Raskolnikow jako studium walki z wewnętrznymi demonami ("Zbrodnia i kara")
Identyfikacja słabości Raskolnikowa:
Pycha i poczucie wyższości: To jego kluczowa słabość. Przekonanie o byciu "jednostką wybitną", która ma prawo łamać normy moralne (słynny podział na ludzi "zwykłych" i "niezwykłych"). Ta pycha jest źródłem jego ideologii.
Wrażliwość na nędzę i niesprawiedliwość: Paradoksalnie, jego wrażliwość (np. pomoc Marmieładowom, reakcja na list matki) jest też słabością, która popycha go do desperackiego czynu, mającego "naprawić" świat.
Alienacja i izolacja: Jego niezdolność do budowania relacji, zamykanie się w sobie, co pogłębia jego stan psychiczny i uniemożliwia mu racjonalną ocenę sytuacji.
Opis "walki" (przed zbrodnią):
Walka toczy się w jego umyśle. Wahania, sny (sen o zabijanej kobyłce jako głos sumienia), racjonalizowanie zbrodni kontra wstręt do samego pomysłu.
Jego słabość (pycha ideologiczna) wygrywa z jego moralnością.
Opis "walki" (po zbrodni):
Tu zaczyna się prawdziwa walka. Zbrodnia nie wyzwala go, lecz pogrąża w chaosie.
Słabość fizyczna: Gorączka, majaki, omdlenia – ciało buntuje się przeciw temu, co zrobił umysł.
Słabość psychiczna: Paranoja, lęk przed demaskacją, niezdolność do zniesienia ciężaru winy. Jego ideologia (słabość) kruszy się w zderzeniu z rzeczywistością.
Walka z Porfirym: Psychologiczny pojedynek, w którym Porfiry obnaża słabości teorii Raskolnikowa.
Przełamanie i rola Soni:
Walka kończy się przyznaniem do winy. Raskolnikow przegrywa walkę o utrzymanie swojej ideologii "nadczłowieka", ale wygrywa walkę o swoje człowieczeństwo.
Sonia Marmieładowa (symbol wiary i pokory) staje się jego przewodniczką. Pokazuje mu, że siłę można znaleźć nie w pysze, ale w przyznaniu się do słabości i pokucie.
Argument 2: Wybrany kontekst (do wyboru)
Opcja A: Kontekst literacki – "Makbet" Williama Szekspira
Identyfikacja słabości Makbeta:
Niezaspokojona ambicja: To jego główna słabość, motor napędowy działań.
Podatność na wpływy: Słabość charakteru, uleganie manipulacjom Lady Makbet oraz sugestiom czarownic.
Opis "walki":
Początkowa walka Makbeta z własnym sumieniem (słynny monolog "Gdyby wraz z czynem wszystko się kończyło...").
W przeciwieństwie do Raskolnikowa, Makbet szybko przegrywa tę walkę. Jego słabość (ambicja) całkowicie nad nim dominuje.
Wniosek z porównania: Obaj bohaterowie upadają z powodu swoich słabości (pycha/ambicja). Jednak Raskolnikow toczy długą walkę po zbrodni, która prowadzi go do odkupienia. Makbet po zbrodni przestaje walczyć z sumieniem, a jedynie ze skutkami swoich czynów, co prowadzi go do totalnej destrukcji i nihilizmu.
Opcja B: Kontekst literacki – "Lalka" Bolesława Prusa (Stanisław Wokulski)
Identyfikacja słabości Wokulskiego:
Idealizm romantyczny: Jego główna słabość. Irracjonalna, obsesyjna miłość do Izabeli Łęckiej, która determinuje wszystkie jego działania.
Poczucie niższości klasowej: Mimo sukcesów, stale walczy z poczuciem bycia gorszym od arystokracji, co napędza jego chęć "kupienia" sobie pozycji.
Opis "walki":
W Wokulskim ścierają się dwie siły: romantyk (słabość do Izabeli) i pozytywista (naukowiec, racjonalny przedsiębiorca).
Jego walka polega na próbach racjonalizowania uczuć, na momentach trzeźwego spojrzenia, które jednak przegrywają z idealistycznym porywem.
Wniosek z porównania: Walka Wokulskiego, podobnie jak Raskolnikowa, ma charakter wewnętrzny i niszczący. Obaj są wyalienowani. Słabość Raskolnikowa (ideologia) jest jednak intelektualna, a Wokulskiego – emocjonalna. Obaj ponoszą klęskę (Raskolnikow musi przyznać się do winy, Wokulski prawdopodobnie popełnia samobójstwo), co pokazuje, jak destrukcyjna może być walka z własną naturą.
-
3. Zakończenie (Wnioski)
Podsumowanie argumentów: Przypomnij, że zarówno Raskolnikow, jak i bohater z wybranego kontekstu (np. Makbet/Wokulski) toczyli wyniszczający bój ze swoimi słabościami – pychą, ambicją czy idealizmem.
Odpowiedź na tezę: Potwierdź tezę ze wstępu. Walka ta jest nieodłączną częścią bycia człowiekiem.
Wniosek ogólny: "Zbrodnia i kara" pokazuje uniwersalną prawdę, że siła człowieka nie leży w zaprzeczaniu swoim słabościom (jak początkowo robił Raskolnikow), ale w ich świadomości, konfrontacji z nimi i próbie ich przezwyciężenia, nawet jeśli prowadzi to przez cierpienie i upadek. Ostatecznie, to właśnie ta walka definiuje nasze człowieczeństwo.
Dodatkowe konteksty (do ewentualnego wykorzystania):
Kontekst biograficzny: Doświadczenia samego Dostojewskiego (katorga, walka z epilepsją, hazardem) – jego własne zmagania ze słabościami.
Kontekst filozoficzny: Odniesienie do filozofii Nietzschego (idea nadczłowieka) jako ideologii, która staje się "słabością" Raskolnikowa, bo jest błędnie przez niego zinterpretowana i przerasta jego możliwości moralne.
Kontekst biblijny: Walka Raskolnikowa jako walka dobra ze złem (diabelskie pokusy pychy vs. anielska opieka Soni); motyw wskrzeszenia Łazarza (symbol duchowego odrodzenia).