Czatyrdah - interpretacja
Wstęp w pracy interpretacyjnej dotyczącej sonetu Czatyrdah
Każdorazowo warto pozwolić uczniom na dzielenie się pomysłami (burza mózgów). Ale można czasami zrobić inaczej - to znaczy zaproponować klasie pewne kręgi tematyczne, które mogą stać się osnową wstępu.Propozycja I - PRZYRODA
Dla romantyków przyroda stanowi samoistny byt usytuowany gdzieś na granicy między człowiekiem a Bogiem. Szczyty górskie, przepaście, otchłanie morskie, piachy pustyni zawierają na swoich krańcach punkty graniczne, za którymi rozciąga się metafizyczna tajemnica.
Propozycja II - KULTUROWE OBIEKTY HOŁDU I MODLITWY
Mimo zarzutów stawianych ludzkości odnośnie jej poczucia wyższości i umotywowanego biblijnie przekonania, że człowiek z natury i z woli Boga ma władać światem, ludzie bardzo często odczuwają swoją nikłość wobec sił i tajemnic przyrody. Stąd też w różnych kulturach dostrzec można kult elementów przyrody.
Propozycja III - ORIENTALIZM U ROMANTYKÓW
Artyści epoki romantyzmu traktują kultury orientalne w sposób manifestacyjny - dotyczy to również sposobu postrzegania przestrzeni przyrody. O fascynacji Orientem najlepiej świadczy to, co dzieje się w warstwie języka poetyckiego, który zostaje nasycony orientalizmami - tak jak to widać w Sonetach krymskich Adama Mickiewicza.
Propozycja IV - UCZUCIA
Romantycy doceniają to wszystko, co może wywołać eksplozję uczuć. Cała estetyka romantyczna w zadziwiający sposób oparta jest na uczuciowości. Piękne jest to, co wywołuje silne emocje, nawet jeśli jest brzydkie, pełne grozy, obce, tajemnicze, nietypowe.
Uczucia romantyczne wpisują się w różne konteksty relacji człowiek - człowiek, człowiek - ojczyzna, Bóg, przyroda, ... .
Teza interpretacyjna do wiersza Czatyrdah Adama Mickiewicza
Praca nad formułowaniem tezy interpretacyjnej to jedna z najistotniejszych kwestii wpływających na przyswojenie sobie przez uczniów podstawowej umiejętności, która sprawdzana jest na egzaminie maturalnym. Istotne jest to, by uczniowie rozróżniali tezę i argumenty tworzące de facto już wypowiedź interpretacyjną. Teza musi posiadać odpowiedni poziom ogólności, musi być tak skonstruowana, by można ją było uzasadnić, wesprzeć argumentami. Oczywiście, uczniowie muszą też wiedzieć o desce ratunkowej, którą przynosi pojęcie tezy rozproszonej.Propozycja I
Wiersz jest poetycką reakcją na kontakt człowieka kultury Zachodu z przyrodą orientalną. Na różne sposoby zostaje tu wyrażony zachwyt powiązany z niemal modlitewnym uwielbieniem dla tytułowej góry. Utwór ma kształt niezwykle plastyczny i dynamiczny.
Argumenty w powiązaniu z analizą środków stylistycznych w sonecie Czatyrdahu
Od samego początku warto pokazywać uczniom, w jaki sposób wiązać tok argumentacji z analizą środków stylistycznych. Docelowo uczniowie powinni potrafić odnajdywać właśnie w obecnych w tekście środkach elementy potrzebne do argumentacji.Adresat liryczny w wierszu Czatyrdah - to oczywiście tytułowy Czatyrdah, do którego podmiot liryczny zwraca się jak do obiektu sakralizowanego i hiperbolizowanego.
Drżąc muślimin całuje stopy twej opoki,
Maszcie krymskiego statku, wielki Czatyrdahu!
O minarecie świata! o gór padyszachu!
Ty, nad skały poziomu uciekłszy w obłoki,
Siedzisz sobie pod bramą niebios, jak wysoki
Gabryjel, pilnujący edeńskiego gmachu;
Ciemny las twoim płaszczem, a janczary strachu
Twój turban z chmur haftują błyskawic potoki.
Podsumowanie i zakończenie interpretacji wiersza Czatyrdah
Uczniowie powinni rozróżniać podsumowanie i zakończenie. Podsumowanie jest krótkim uogólnieniem najważniejszych argumentów odnoszących się do tezy, a zakończenie powinno w błyskotliwy sposób zwieńczać pracę.Propozycja I
Punktem wyjścia można uczynić kontekst biograficzny i przypomnieć o zesłaniu Mickiewicza głąb Rosji po procesie filomatów i filaretów.