IX - T1
L1 (4 IX 2024): Lekcja organizacyjna: informacje o zmianach w podstawie programowej i w lekturach, zapoznanie z POW, ... .
LEKTURY 2025
PRZEDMIOTOWE OCENIANIE WEWNĄTRZSZKOLNE
WYMAGANIA
NOWA PODSTAWA (z wykreśleniami)
LISTA JAWNYCH ZADAŃ W CZĘŚCI USTNEJ
Informator maturalny od roku szkolnego 2024/2025
Matura - egzamin ustny - prezentacja PP
Matura - egzamin pisemny - prezentacja PP
L2 (4 IX 2024): Wesele Wyspiańskiego i poezja młodopolska - przypomnienie i utrwalenie.Zadania jawne CKE:
1. Co utrudnia porozumienie między przedstawicielami różnych grup społecznych? Omów zagadnienie na podstawie Wesela Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
2. Rola chłopów i inteligencji w sprawie niepodległościowej.
3. Sen o Polsce czy sąd nad Polską? Omów zagadnienie na podstawie Wesela Stanisława Wyspiańskiego.
4. Symboliczne znaczenie widm i zjaw. Omów zagadnienie na podstawie Wesela Stanisława Wyspiańskiego.
5. Motyw tańca.
Informacja o sprawdzianie 11 września 2024: dwie części.
TEMATY Z KOŃCA UBIEGŁEGO ROKU SZKOLNEGO:
Czas Apokalipsy w poezji (Jan Kasprowicz, Dies irae).
Praca z podręcznikiem, s. 127.
1. Ekspresjonizm jako kierunek artystyczny - jego cechy.
2. Porównanie naturalizmu, impresjonizmu, symbolizmu i ekspresjonizmu.
O ile naturalizm skoncentrowany jest na świecie zewnętrznym, impresjonizm - na wyławianiu wrażeń płynących ze świata zewnętrznego do psychiki człowieka, o tyle ekspresjonizm skupia się wyłącznie na emocjach i przeżyciach wewnętrznych: wizjach, snach, halucynacjach.
Symbolizm z kolei bardziej jest skupiony na kwestiach estetycznych i poznawczych, natomiast ekspresjonizm - na etycznych: intereruje go problem napięć między dobrem a złem (unde malum? - 'skąd zło?', zagadnienia winy i grzechu, cierpienia, wolności. Najbardziej charakterystycznym sposobem wyrażnia emocji był krzyk.
3. Środki stylistyczne preferowane przez poetów ekspresjonistycznych:
- obrazy wiązane na zasadzie skojarzeń,
- hiperbola, oksymoron, kontrast,
- obrazowanie apokaliptyczne,
- symbole.
4. Geneza tomiku Ginącemu światu (1901), z którego pochodzi wiersz Dies irae - kryzys światopoglądowy poety związany z problemami w małżeństwie (kontekst biograficzny: żona porzuciła Kasprowicza i związała się ze Stanisławem Przybyszewskim).
5. Dies irae jako hymn:
a) cechy typowe dla hymnu: podniosły nastrój, zwroty modlitewne, wyrażanie uczuć ludzkości,
b) odmienność hymnów Kasprwoicza na tle tradycji gatunku: drastyczność, turpizm, bluźnierstwo, bunt wobec Boga.
6. Sposób nawiązania do Biblii - przekształcenia wizji Sądu Ostatecznego.
7. Tok analityczny i interpretacyjny - zad. s. 130-131.
Zad. 10, s. 131.
Barwa ekspresywna i emocjonalna wyrazów.
Zagadnienia sprawdzające poprzednie lekcje:
1. Jakie funkcje mogą pełnić aluzje i nawiązania literackie? Omów zagadnienie w oparciu o wiersz Dies irae Jana Kasprowicza i inne utwory.
2. Zad. 10. s. 131.
Podr. s. 132.
S. 134, zadania z zakresu 2-9, co najmniej pięć.
Franciszkańska pokora (poezja Leopolda Staffa).
Podr. s. 135.
Cel lekcji:
Przypomnisz sobie wyróżniki postawy franciszkańskiej i w tym kontekście dokonasz interpretacji wierszy: Przestałem się wadzić z Bogiem Jana Kasprowicza i O miłości wroga Leopolda Staffa.
Kryteria sukcesu:
1. Wymieniam cechy postawy franciszkańskiej.
2. Wskazuję i interpretuję fragmenty wiersza Przestałem się wadzić z Bogiem Jana Kasprowicza zawierające elementy postawy franciszkańskiej oraz fragmenty rozbieżne z postawą franciszkańską.
3. Rozważam - w oparciu o wiersz O miłości wroga Leopolda Staffa - w jakiej mierze stosunek podmiotu lirycznego do wroga mieści się w postawie franciszkańskiej, a w jakiej od niej odbiega.
Franciszkańskie widzenie przyrody.
Podr. s. 139.
P.d. S. 141 zad. 7.
KONIEC TEMATÓW Z CZERWCA UBIEGŁEGO ROKU.
L3 (5 IX 2024): Sen o Polsce czy sąd nad Polską w Weselu Wyspiańskiego?
Prezentacja wypowiedzi wg przydziału z poprzedniej lekcji.
Realizacja tematu lekcji: praca indywidualna - praca w parach - praca w czwórkach.
IX - T2
L4 (9 IX 2024): Rola Wesela Wyspiańskiego w dyskusji o społeczeństwie.
L5 (9 IX 2024): Walory artystyczne Wesela i jego niezwykłość jako dzieła teatralnego.
L6-7 (11 IX 2024): Wesele Stanisława Wyspiańskiego (sprawdzian).
P.d. Fr. Chłopów Reymonta s. 169-171 oraz notka biograficzna s. 169 - zapisz wniosek.
L8 (12 IX 2024): Impresjonizm i naturalizm w Chłopach Władysława Stanisława Reymonta.
1. Założenia naturalizmu - konwencja naturalistyczna (s. 168).
2. Impresjonizm w powieści.
3. Analiza i interpretacja fragmentów.
P.d. 4. S. 175-177.
IX - T3
L9 (16 IX 2024): Zło w Chłopach Władysława Stanisława Reymonta.
W nawiązaniu do pracy klasowej:
Jakie dwie najważniejsze grupy społeczne zostały przedstawione w Lalce? Wskaż ich przedstawicieli. Wyjaśnij, jakie problemy społeczne zdiagnozował Bolesław Prus w swojej powieści.
Rozmowa wprowadzająca:
Skąd się bierze zło w świecie człowieka? Swobodne wypowiedzi.
Praca nad fr. Chłopów:
1. Sposób obecności problematyki etycznej w Chłopach (s. 174).
2. Kmiecie, włościanie, chłopi - zmiany nacechowań ekspresywnych wartościujących.
3. Sytuacja chłopów po carskim edykcie uwłaszczeniowym (1864).
4. Źródła konfliktów na wsi i w rodzinach ("gront" wartością najwyższą).
5. Analiza tekstu - zad. 1. s. 177.
L10 (16 IX 2024): Religijność wsi ukazana w Chłopach Władysława Stanisława Reymonta.
Podr. s. 178.
Rozmowa wstępna:
Jaką rolę odgrywała religia w życiu społeczeństw? Zwróćcie uwagę na różne kultury. Swobodne wypowiedzi.
1. Wiara jako źródło wiedzy ogólnej oraz norm etycznych chłopów.
2. Specyfika religijności ludowej - związek z kultami pogańskimi (święto dziadów) i uproszczone wyobrażenia metafizyczne i moralne.
P.d. Interpretacja zakończenia fr. s. 180 w powiązaniu z pojęciem "akulturacja".
L11 (18 IX 2024): Miłość i zdrada w Chłopach.
Na ocenę odnośnie poprzedniej lekcji:
1. Relacja rodzice - dzieci i jej ujęcie w Chłopach oraz w innym utworze literackim.
2. Interpretacja zakończenia fr. s. 180 w powiązaniu z pojęciem "akulturacja".
Podr. s. 181.
L12 (18 IX 2024): Dialektyzacja w literaturze.
Podr. s. 185.
1. Definicja dialektu:
a) dialekty terytorialne (regionalne) - gwary lokalne,
b) dialekty socjalne (środowiskowe) - gwary środowiskowe (socjolekty).
2. Pojęcie dialektyzmu.
P.d. S. 188, zad. 5. oraz dwa inne wybrane.
Wypożyczono Przedwiośnie Stefana Żeromskiego.
L13 (19 IX 2024): Obyczaj i tradycja w życiu społeczeństwa (Chłopi Reymonta).
Spr. p.d.
Uzupełnić poprzednią lekcję o dialektyzację.
P.d. Jaki obraz człowieka i relacji międzyludzkich wyłania się z Chłopów Reymonta? Wypowiedź ustna w oparciu o plan wypowiedzi, z którego można korzystać.
IX - T4
L14/15 (23 IX 2024): Operacje na tekście nieliterackim - przygotowanie do matury.
L16 (23 IX 2024): Wnioski z analizy pracy klasowej dotyczącej Wesela.
Na ocenę:
1. Obyczaj i tradycja w życiu społeczeństwa (Chłopi Reymonta). 2. Jaki obraz człowieka i relacji międzyludzkich wyłania się z Chłopów Reymonta?
L17 (25 IX 2024): Inicjacje Cezarego Baryki.
Na ocenę:
1. Obyczaj i tradycja w życiu społeczeństwa (Chłopi Reymonta). 2. Obraz chłopa i polskiej wsi w tekstach kultury.
1. Krótko o dwudziestoleciu międzywojennym (s. 245-252).
2. Rola powieści Przedwiośnie Stefana Żeromskiego w procesie odbudowy Polski po I wojnie światowej.
3. Krótko o rodowodzie rodziców Cezarego Baryki (s. 5: z Siedlec do Baku).
Cel lekcji:
Potrafisz opisać, w jakich warunkach i okolicznościach dojrzewał Cezary Baryka i wyjaśnisz przyczyny gwałtownych zmian w jego życiu i postawie, zwracając uwagę na wpływ wydarzeń historycznych i politycznych na bohatera (wybuch I wojny światowej, rewolucja w Baku, wojna polsko-bolszewicka).
Kryteria sukcesu:
1. Opisuję dom rodzinny Cezarego i wpływ rodziców (model wychowania i kształcenia) na jego osobowość i system wartości.
2. Wyjaśniam, jaki wpływ miały wydarzenia historyczne (wybuch I wojny światowej) na psychikę Cezarego, sytuację rodziny i relacje między synem i matką.
3. Rozważam problem wpływu doświadczeń w czasie mordów etnicznych w Baku na bohatera (zwłaszcza widoku ciała zabitej Ormianki).
4. Wyjaśniam przyczyny udziału Cezarego w wojnie polsko-bolszewickiej, pamiętając o fascynacji młodzieńca rewolucją październikową.
Przedwiośnie - cel i kryteria sukcesu do wydruku
Zadania podsumowujące i syntetyzujące:
1. Czy uważasz model wychowania Cezarego przez rodziców za optymalny? Uzasadnij.
-brak podmiotowości dziecka,
- brak przygotowania do samodzielności i odpowiedzialności.
2. Jak wydarzenia historyczne mogą wpływać na proces socjalizacji młodego człowieka?
- Cezary bijący trostoczką dyrektora szkoly i zyskujący aplauz otoczenia ulega zjawisku przeciwnemu socjalizacji.
L18 (25 IX 2024): Wychowanie przez dom i przez historię (Przedwiośnie Stefana Żeromskiego).
Praca w oparciu o poprzednią lekcję. Wypowiedź w oparciu o kryteria i zadania podsumowujące.
Uzupełnienie poprzedniej lekcji i powiązanie z tematem (wpływ rewolucji na Cezarego).
S. 261, zadania 1-7 z analizy - należy wybrać 5.
L19 (26 IX 2024): Rewolucja i jej skutki (Przedwiośnie Stefana Żeromskiego).
Podr. s. 258.
P.d. S. 261, zadania 1-7 z analizy, dwa można pominąć.
X - T1 (5)
L20 (30 IX 2024): Test historycznoliteracki - ćwiczenia przed maturą.
Test ze wskazówkami.
L21 (30 IX 2024): Wnioski z pracy ćwiczeniowej nad testem historycznoliterackim.
L22 (30 IX 2024): Dojrzewanie do miłości (Przedwiośnie Stefana Żeromskiego).
Pięć pierwszych zadań s. 265.
L23 (2 X 2024): Losy postaci kobiecych Przedwiośnia Stefana Żeromskiego.
Sprawdzenie zadań 1-5 s. 265.
Wypowiedź na podany temat
Przeanalizujcie losy trzech bohaterek: Karoliny Szarłatowiczówny, Laury Kościenieckiej i Wandy Okszyńskiej.
1. Ustalcie konteksty, z którymi można powiązać losy bohaterek.
2. Jaki wpływ na ich życie miało pojawienie się Cezarego Baryki?
3. Z którą z tych bohaterek Cezary powinien się związać na stałe i dlaczego?
L24 (2 X 2024): Mity narodowe w Przedwiośniu Stefana Żeromskiego.
Podr. s. 266.
P.d. S. 271, wybrać trzy ćwiczenia.
L25 (3 X 2024): Wizje odbudowy Polski w Przedwiośniu.
1. Interpretacja dyskusji między Cezarym Baryką a Szymonem Gajowcem (s. 219).
Należy wypunktować postulaty każdego z interlokutorów.
Następnie należy omówić reakcję rozmówcy i jego kontrargumenty.
Zadania jawne CKE:
1. Jakie znaczenie ma tytuł dla odczytania sensu utworu? Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
2. Wojna i rewolucja jako źródła doświadczeń człowieka .
3. Różne wizje odbudowy Polski po odzyskaniu niepodległości.
4. Młodość jako czas kształtowania własnej tożsamości.
P.d.
1. Obowiązują wszystkie jawne CKE.
2. Interpretacja fr. s. 217-221.
X - T2 (9)
L26 (9 X 2024): Kto ma rację w sporze ideowym o kształt nowej Polski?
W oparciu o fr. tekstu powieści s. 217.
O jakie wartości, idee i koncepcje bohaterowie literaccy toczą spór?
nbsp; nbsp; nbsp; Podstawową wartością, do której odnoszą się obaj bohaterowie, jest ojczyzna.
nbsp; nbsp; nbsp; W Weselu Wyspiańskiego również toczony jest spór o wartości. Co ciekawe, spór ten jest toczony zarówno na płaszczyźnie społecznej, jak i wewnętrznej.
L27 (9 X 2024): Argumentacja w wypowiedzi perswazyjnej.
P.d. Porównaj obraz dworu w Przewiośniu i Panu Tadeuszu. Minimum to jedno podobieństwo i jedna różnica.
L28 (10 X 2024): Obraz dworu ziemiańskiego w Nawłoci (kontekst: Pan Tadeusz Adama Mickiewicza).
Na ocenę - zadania jawne CKE. Również obraz dworów.
Wymagania do pracy klasowej:
Celem pracy klasowej jest sprawdzenie umiejętności redagowania wypowiedzi argumentacyjnej zgodnie z wymaganiami maturalnymi.
Kryteria sukcesu:
1. Spełniam warunki formalne polecenia, aby uniknąć wyzerowania pracy:
a) nie popełniam błędu kardynalnego,
b) odwołuję się do lektury obowiązkowej z listy,
c) redaguję wypracowanie, które przynajmniej częściowo dotyczy problemu wskazanego w poleceniu,
d) praca przynajmniej częściowo jest wypowiedzią argumentacyjną.
2. Rozważam problem podany w poleceniu i trzymam się tematu.
3. Przedstawiam swoje zdanie i je uzasadniam.
4. W rozważaniach przedstawiam argumenty, odwołując się do utworów literackich oraz do wybranych kontekstów (np. historycznoliterackiego, literackiego, biograficznego, kulturowego, religijnego, mitologicznego, biblijnego, historycznego, filozoficznego, egzystencjalnego, politycznego, społecznego).
5. Piszę pracę o objętości co najmniej 300 wyrazów.
X - T3 (10)
L29-30 (16 X 2024): Praca klasowa - wypowiedź argumentacyjna wg wymagań maturalnych (Przedwiośnie Stefana Żeromskiego).
L31 (17 X 2024): Przedwiośnie - podsumowanie.
1. Rola powieści i jej oddziaływanie społeczne i polityczne.
2. Ważne tematy o charakterze istotnym dla odrodzonego państwa:
- jaki kształt ma mieć państwo powstałe z tak skomplikowanego zrostu po zaborach,
- jak zadbać o warstwy najuboższe,
3. Ważne tematy o charakterze uniwersalnym:
a) Młodość jako czas buntu;
b) Cywilizacja - rozwój czy zagrożenie dla człowieka?
c) Czym jest prawdziwa miłość i dlaczego powinna się wiązać z odpowiedzialnością?
d) Dlaczego społeczeństwo nie szlifuje diamentów takich jak Wanda Okszyńska?
Problem a) Młodość jako czas buntu.
- obecność w życiu Cezarego jego ojca Seweryna blokowała jakikolwiek bunt - miłość ojcowska była silna, Cezary nie był w stanie się jej przeciwstawić,
- dopiero wyjazd ojca na front uwolnił chłopca spod tego jarzma ojcowskiego, Cezary nie liczył się z matką, większość czasu spędzał z kolegami,
- wpływ idei rewolucyjnych na Cezarego - bohater czuje bunt wobec zastanego świata,
- buntowniczość Cezarego ujawnia się też w dyskusji z Szymonem Gajowcem na temat konieczności zmiana w Polsce,
Problem b) Cywilizacja - rozwój czy zagrożenie dla człowieka?
- wg ojca Cezarego prawdziwa rewolucja polega nie na niszczeniu zastanego świata, ale na rozwoju cywilizacji, wprowadzaniu udoskonaleń technologicznych (szklane domy, elektryfikacja, ...).
Problem c) W sytuacji, w jakiej znalazł się Cezary, łatwo o uczynienie komuś krzywdy. Cezary bawi się, flirtuje, rozkochuje w sobie kobiety bez świadomości konsekwencji swoich działań. A tu przecież zaczynają się rozgrywać prawdziwe dramaty i dochodzi do szokujących omyłek w tym ferworze miłości i zazdrości.
Problem d) Społeczeństwo niby coś robi dla Wandy, przecież znalazła schronienie u Wielosławkich, kiedy okazało się, że musi zejść z oczu swojego ojca, którego do szału doprowadziło jej nieuctwo i problemy szkolne. W Nawłoci Wanda mogła korzystać z fortepianu. Ale jednak nikt nie zrobił nic, by ona mogła się muzycznie rozwijać i czuć się doceniona z powodu swojego niezwykłego talentu. Z pewnością były to trudne czasy raczkującego państwa, które dopiero co odzyskało niepodległość i nie miało dość środków i możliwości, by zajmować się artystami.
X - T4 (11)
L32 (23 X 2024): Poezja Juliana Tuwima i jej tematy (Przy okrągłym stole, Rzecz czarnoleska).
Tęsknota za młodzieńczą miłością - Przy okrągłym stole (s. 299).
1. Redagowanie krótkiej notatki interpretacyjnej dotyczącej pytania, o czym jest ten utwór.
2. Warstwy czasowe w utworze.
3. Symbolika stołu i domu.
4. Rola muzyki w życiu człowieka (jej funkcje terapeutyczne).
5. Kontekst biograficzny i jego rola w odczytaniu utworu.
Muzyczne przeróbki tekstu wyjściowego - zwrócenie uwagi na powstałe zmiany w tekście i w kolejności strof:
Piosenka w wykonaniu Ewy Demarczyk
Piosenka w wykonaniu Ewy Demarczyk, na scenie w Poznaniu 1980
Poezja zaangażowana - Pogrzeb prezydenta Narutowicza (s. 305).
Przed podaniem tematu fragment filmu do przemyśleń:
Film Jerzego Kawalerowicza Śmierć prezydenta (zwłaszcza fr. 2h 03' - 2h 10').
1. Rekonstrukcja okoliczności zamachu na prezydenta Gabriela Narutowicza w 1922 roku.
2. Emocje podmiotu lirycznego - wskazywanie wyrażeń nacechowanych ekspresywnie. 3. W jaki sposób artyści reagują na wydarzenia tragiczne i ważne dla społeczeństwa? (5')
Rola poezji i poety w życiu człowieka i narodu - Rzecz czarnoleska.
L33 (23 X 2024): Liryka na kobiecą nutę (Maria Pawlikowska-Jasnorzewska).
Podr. s. 312.
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, wiersze.
Podręcznik 3.2.
L34 (24 X 2024): Erotyki Bolesława Leśmiana.
Podr. s. 14.
1. Nieco o biografii Bolesława Leśmiana (Lesmana) i jego obecności w Młodej Polsce; nieco o wydanych tomikach (s. 14).
2. Kontekst biograficzny (rodzina Sunderlandów w Iłży, pobyt w 1917 i spotkanie z Dorą Lebenthal).
3. [W malinowym chruśniaku] (s. 15, zad. s. 16).
- połączenie doświadczenia miłości z obcowaniem z przyrodą,
- intensywność doznań sensualnych i niezwykła plastyczność wiersza.
P.d. S. 16, zad. 1.
X - T5 (12)
L35 (28 X 2024): Wnioski z analizy pracy klasowej (Przedwiośnie - wypowiedź argumentacyjna).
Uwaga! Ferdydurke obowiązuje na czwartek.
Spr. p.d. S. 16, zad. 1. Przyroda i zmysły.
Wnioski z pracy klasowej:
1. Wiele osób bazuje nie na lekturze, ale na filmie.
2. W przypadku prac dotyczących uczuć pojawiały się rozbudowane streszczenia i opis wydarzeń, a zabrakło wniosków na temat uczuć.
3. Jeśli zaś była mowa o uczuciach, to właściwie o jednym - o miłości, jak gdyby innych uczuć literatura nie przedstawiała. A gdzie są:
- tęsknota,
- zadrość,
- nienawiść.
L36 (28 X 2024): Leśmian o śmierci (Rok nieistnienia).
Motyw śmierci w poezji Bolesława Leśmiana (s. 19).
W pierwszej części lekcji praca z samym tekstem (ksero).
W drugiej części praca w trzech konfiguracjach:
A - korzysta z podręcznika
B - korzysta z zasobów internetowych
C - nie korzysta z niczego
Interpretacja wiersza Rok nieistnienia (s. 20).
1. Kontekst filozoficzny - problematyka ontologiczna (teoria bytu) (s. 19).
2. Kontekst biograficzny.
3. Kontekst literacki.
Prezentacja interpretacji odbywa się bez żadnych pomocy - uczniowe otrzymują wydruk tekstu.
P.d. S. 21, zad. 7, 8.
L37 (30 X 2024): Człowiek i przyroda w poezji Bolesława Leśmiana (Topielec).
Interpretacja wskazanego wiersza z ostatnich lekcji. Uwzględnienie zadań s. 16 i 21.
Interpretacja wiersza Topielec (s. 26).
Topielec [..] w niecierpliwej zapragnął żałobie / Zwiedzić duchem na przełaj zieleń samą w sobie. . Ten fragment nawiązuje wyraźnie do fenomenologii Husserla. W podejściu naturalnym do świata człowiek ma pewne założenia, koncepcje i przekonania. Fenomenologia chce to odrzucić, pragnie być bezzałożeniowa, chce widzieć świat takim, jakim jest i jakim się jawi jako zjawisko, właśnie jako fenomen.
Zad. s. 27, zwrócić uwagę na środki stylistyczne (neologizmy i anafory).
L38 (30 X 2024): Funkcje neologizmów w wierszu Ballada bezludna Bolesława Leśmiana.
Interpretacja wiersza Ballada bezludna (s. 30).
Analiza słowotwórcza wyrazów
Neologizmy w języku codziennym i w poezji.
Sprawdzenie p.d. - interpretacja wiersza Topielec (s. 26).
Podr. s. 28.
1. Archaizmy a neologizmy. Dlaczego niektóre wyrazy wyszły z użycia?
2. Proces zastępowania starego słowa nowym: gościniec - hotel; oberża - zajazd.
3. Pojawianie się zupełnie nowych wyrazów w związku z powstaniem nowym desygnatów (komputer, laptop, smartfon, ...).
4. Cztery sposoby wzbogacania leksyki:
a) tworzenie nowych związków frazeologicznych z wyrazów już istniejących (pułapka kredytowa, pirat drogowy,...),
b) tworzenie neologizmów słowotwórczych z morfemów występujących już w języku:
- dodanie formantu przed tematem słowotwórczym (u-kartować, wy-robić),
- dodanie formantu po temacie słowotwórczym (prostow-nik),
- złożenie dwóch wyrazów za pomocą wrostka (sam-o-lot, łam-i-główka),
- utworzenie zrostu, bezpośredniego połączenia dwóch wyrazów bez żadnego formantu (Krasnystaw, Białystok, karygodny),
- derywacja wsteczna, czyli odcięcie cząstki wyrazu podstawowego (dźwigać - dźwig);
c) neosemanyzacja (nadawanie nowych znaczeń wyrazom już istniejącym (myszka, dysk, komórka),
d) zapożyczenia z innych języków (burmistrz, ratusz, komputer, ...).
5. Błąd a innowacja językowa.
6. Dawność (archaizacja) i nowość (neologizmy artystyczne) w języku literackim.
L39 (31 X 2024): Groteska w Ferdydurke Witolda Gombrowicza.
Podr. s. 138.
1. Niepokoje egzystencjalne człowieka lat 30. XX wieku - ciasno w tradycji, niepewnie w cywilizacji, groźnie w polityce.
2. Odbiór powieści Ferdydurke: większość niechętnie, Bruno Schulz - pozytywnie.
3. Forma gatunkowa.
4. W czym przejawia się groteskowość?
5. Problem z tytułem.
Uwagi o pracy z tekstem - wiązanie interpretacji przede wszystkim z zadaniami jawnymi CKE.
Zadania jawne CKE:
1. Groteskowy obraz świata.
2. Człowiek wobec presji otoczenia.
P.d. S. 142, zad. 1-5, jedno można pominąć.
XI - T1 (13)
L40 (4 XI 2023): Funkcje śmiechu w literaturze i kulturze różnych epok (w tym funkcje groteski).
Spr. p.d. zad. 1-5, s. 142 (jedno można było pominąć).
Praca nad tematem lekcji.
Różne oblicza śmiechu:
- komedia jako gatunek zakłada trzy źródła śmiechu: komizm postaci (charakteru), komizm sytuacji, komizm słowny,
- ironia - autor coś mówi, ale ma na myśli zupełnie coś innego (Ignacy Krasicki w satyrze Do króla niby krytykuje władcę za yo, że jest młody, mądry, łagodny, a w gruncie rzeczy go chwali),
- groteska - łączenie elementów absurdu, fantastyki, udziwnienia, przeplatania tragizmu z komizmem, powagi z błazenadą.
- humor i groteskowość w Makbecie Szekspira - tuż po morderstwie popełnionym przez Mabketa, ktoś dobija się do bramy, a odźwierny komentuje całą sytuację w sposób zaskakujący: najpierw mówi, że ktoś dobija się niczym do piekła, potem rozwodzi się na temat skutków picia piwa w nieco wulgarnym kontekście.
Funkcje śmiechu (i groteski):
1.Średniowiecze:Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (groteskowy obraz śmierci - śmieszy i przeraża; funkcja moralizatorska: wskazanie zachowań, które koniecznie trzeba napiętnować: karczmarze oszukują, nalewając za mało piwa, mnisi wymykają się nocami z klasztorów).
2. Renesans: Jan Kochanowski w Pieśni o spustoszeniu Podola pisze:
Wsiadamy? Czy nas półmiski trzymają?
Biedne półmiski, czego te czekają?
Tutaj żart słowny i sytuacyjny ma na celu pobudzenia szlachty do działania, do myślenia o obronie kraju. Nieco dalej w tekście poeta pisze o konieczności przekucia srebrnych talerzy na talary, czyli nawołuje do tego, by dawać pieniędze na wojsko.
3. Oświecenie: Ignacy Krasicki w satyrze Do króla ośmiesza sarmacką mentalność, żeby nie rzec tępotę szlachty, która nie docenia swojego króla.
- satyra Pijaństwo pokazuje, jak niebezpieczny jest ten nałóg - człowiek ma świadomość skuktów negatywnych picia, a mimo to jeden z bohaterów na pytanie: "Dokąd idziesz?" - odpowiada: "Napiję się wódki".
L41 (4 XI 2024): Gombrowiczowski romans z ciałem.
Podr. s. 143.
Cel lekcji:
Potrafisz skonstruować wypowiedź argumentacyjną na temat groteskowego obrazu świata w Ferdydurke Witolda Gombrowicza.
Kryteria sukcesu:
1. Wyjaśniam, na czym polega groteskowość sceny z początku powieści (opis snu bohatera).
2. Odpowiadam na pytanie, kim jest Pimko i jak przejawia się groteskowość w kreacji tej postaci - zwracam uwagę na język bohatera.
3. Omawiam funkcje metafor odnoszących się do ciała (pupa, łydka, gęba).
4. Wyjaśniam, na czym polega groteskowość sceny lekcji polskiego z profesorem Bladaczką (język i reakcje obu stron).
Ten punkt zrealizować w czasie lekcji nr 42.
5. Dostrzegam groteskowość w kreacji obrazu dworu ziemiańskiego, zwracam uwagę na działania Miętusa wobec parobka.
Ad. 1. Groteskowość tkwi w sytuacji przedrzeźniania: w śnie nastąpiła konfrontacja nastolatka z trzydziestolatkiem, jeden naigrawa się z drugiego, a w gruncie rzeczy sam Józio znajduje się w sytuacji rozszczepienia doznań.
Ad. 2. Pimko uosabia obecność autorytetów kulturalnych, ich presję, ale też ich konserwatyzm i skostnienie intelektualne, przy jednoczesnym braku kreatywności i nowatorstwa.
P.d. Interpretuję scenę przedstawiającą przybycie Józia i Miętusa na wieś i spotkanie z rodziną chłopską (s. 199 i dalej). Na czym polega groteskowość tej sytuacji? Jaką prawdę o relacjach społecznych przedstawia ten utwór? Czy znamy z literatury polskiej jakiś przykład tekstu pokazującego prawdziwe problemy chłopów w kontekście relacji z innymi warstwami?
L42 (6 XI 2024): Obraz szkoły w Ferdydurke Witolda Gombrowicza.
Wypowiedź ustna na wybrany temat:
1. Groteskowy obraz świata.
lub
2. Człowiek wobec presji otoczenia.
Interpretacja fr. od s. 199 (inteligencja na wsi).
Jaki obraz szkoły wyłania się z utworu i czemu służy takie pokazanie szkoły przez Gombrowicza?
Podr. s. 143.
Rozdział 2 (s. 23-48).
L43 (6 XI 2024): Przemoc symboliczna w Ferdydurke.
Przed pracą z podr. s. 148 - burza mózgów.
Jakie funkcje pełnią w społeczeństwie symbole? Posługujmy się przykładami.
1. Rola symboli w społeczeństwie.
2. Przemoc symbolicza.
P.d. Jaką rolę może odgrywać tytuł tekstu kultury? Ferdydurke i trzy inne przykłady.
XI - T2 (14)
L44 (13 XI 2024): Gombrowiczowskie sposoby rozbijania formy.
Przykłady uchylania się formie w Ferdydurke:
a) s. 136 (słowo: mamusia);
b) s. 138 (kompot);
c) s. 143 (żebrak z gałązką w zębach - -);
d) s. 181 (kupa)
Ad. a) Młodziakowie chcą uchodzić za rodzinę nowoczesną, postępową, bezpruderyjną, co oznacza, że nie będą ograniczali swojej córki, pozwolą jej na wszystko. Rzucone mimochodem słowo mamusia powoduje wybuch śmiechu u Młodziaka, co zaburza formę, w jakiej rodzina chce się objawiać. To słowo wytrąca ich z równowagi.
Ad. b)
Ad. c) Sytuacje absurdalne, wytrącające z logiki życia, kiedy zaczyna się pod ich wpływać zatracać pewność siebie ludzi tkwiących w pewnej formie.
Ad. d)
L45 (13 XI 2024): Nowe pojęcie męskości w Ferdydurke Witolda Gombrowicza.
Cel lekcji:
Potrafisz wyjaśnić, na czym polega zmiana wzorca męskości w związku z Ferdydurke i nowymi zjawiskami w kulturze dwudziestolecia międzywojennego.
Kryteria sukcesu:
1. Wyjaśniam, czego oczekiwano od mężczyzn w Europie czasów feudalnych - opisuję etos mężczyzny.
2. Dostrzegam specyfikę polskiej kultury rycersko-szlacheckiej i jej wpływ na postrzeganie innych wartości związanych z pozostałymi warstwami społecznymi (zwłaszcza wartości mieszczańskich: praca, handel, gromadzenie majątku).
3. Znam podstawowe fakty z biografii Witolda Gombrowicza, tłumaczące jego spojrzenie na problem wzorca męskości i obowiązki patriotyczne.
4. Wyjaśniam, jakie ideały reprezentują chłopaki (Miętus) i chłopięta (Syfon) oraz wiążę z nimi ideały męskości wymienione w akapicie 4. (podr. s. 154).
5. Interpretuję spór między chłopakami a chłopiętami jako metaforę ideologii, etosów i ruchów politycznych wymienionych w akapicie 3.
6. Omawiam scenę rozmowy Józia z Kopyrdą i przedstawiam propozycję odczytania oczekiwań narratora wobec Kopyrdy i dziwnego zachowania tego bohatera (wyjaśniam określenie Uchylił się).
L46 (14 XI 2024): Między presją formy a presją natury - podsumowanie pracy z Ferdydurke Witolda Gombrowicza.
Przygotuj w oparciu o kryteria sukcesu wypowiedź na temat:
Człowiek wobec presji otoczenia. Uwzględnij również kontekst.
XI - T3 (15)
L47 (18 XI 2024): Katastrofizm w poezji Józefa Czechowicza.
Zreadaguj ustną wypowiedź argumentacyjną:
1. Człowiek wobec presji otoczenia. Omów na podstawie Ferdydurke Witolda Gombrowicza i uwzględnij wybrany kontekst.
2. Jaką rolę może odgrywać tytuł tekstu kultury? Ferdydurke i trzy inne przykłady.
Realizacja tematu lekcji - podr. s. 158.
1. Czym jest katastrofizm?
2. W jaki sposób katastrofizm był wyrażany w literaturze i jakie dwa źródła kataklizmu widzieli katastrofiści?
3. Sylwetka Józefa Czechowicza.
4. Wiersz wolny Czechowicza.
Ad. 1)
Katastrofizm to przeczucie nadchodzącej katastrofy o wymiarach apokaliptycznych i zbliżanie się czasu zagłady cywilizacji. U podłoża tych przeczuć leżały wydarzenia lat 30. XX wieku, czyli nasilanie się w Europie faszyzmu (Hitler, Franco, Mussolini).
Ad. 2)
Katastrofizm był wyrażany środkami artystycznymi typowymi dla ekspresjonizmu:
- nawiązania do obrazowania apokaliptycznego (jak w Apokalipsie św. Jana) - wizyjność, dynamizm, kontrasty, potworne stworzenia, zapowiedzi zagłady (jeźdźcy Apokalipsy, Sąd Ostateczny),
- symbolizm, groteskowość, surrealizm (wizje jak z koszmaru sennego),
Dwa źródła kataklizmu to:
a) kryzys dotychczasowych wartości i zasad, ludzkich przekonań i postaw,
b) pojawienie się i groźne rozprzestrzenianie ideologii totalitarnych (faszyzm, hitleryzm, komunizm sowiecki).
Ad. 3)
Józef Czechowicz należał do tzw. drugiej Awangardy, określanej też jako Awangarda Lubelska. Był nauczycielem, radiowcem, redaktorem pism. Zginął na początku wojny. 9 IX 1939 roku podczas bombardowania Lublina.
Ad. 4)
Wiersz wolny Czechowicza wyróżniał się tym, że tzw. pauza wersyfikacyjna, czyli koniec wersu - który zawsze powoduje w trakcie czytania zatrzymanie - rozbija budowę składniową zdań. Widać to wyraźnie w trzeciej strofie wiersza legenda (s. 159). Co ciekawe, mimo tych niepokojących działań, wiersz poety jest melodyjny. 5. Praca nad tekstem wiersza legenda (s. 159): FAZA A - swobodne wypowiedzi uczniów po lekturze wiersza (burza mózgów)
FAZA B - praca z tekstem zgodnie z poniższymi punktami
a) interpretacja tytułu (pojęcia kluczowe s. 160);
b) s. 160, zad. 1 - elementy obrazowania apokaliptycznego i wizja katastrofy;
c) zad. 2 - kim jest Bóg i jakie ma zamiary wobec świata;
d) zad. 3 - postawa osoby mówiącej wobec Boga;
e) zad. 4. - interpretacja zmienności stosunku osoby mówiącej do Boga.
ad. a)
Legenda (łac. legere - 'czytać') - to opowieść z elementami cudów, odosząca się do przeszłości i niezwykłych zdarzeń dotyczących np. świętgo (Legenda o świętym Aleksym); w średniowieczu legendy były czytane głośno zakonnikom, a miały one cele umoralniające.
Poeta jednak nie umoralnia, nie opisuje cudownych i niezwykłych wydarzeń, które mają świadczyć o Bożej opatrzności. Wręcz odwrotnie - pokazuje obojętność Boga, jego milczenie i dlatego nie chce być jego świerszczem, o ziemi i człowieku mówi coś, co nie wpisuje się w chrześcijańskiej przekonania - mowa jest o tym w ostatniej strofie:
- ziemia = glina, skała,
- człowiek = mięśnie, szkielet.
I to wszystko. Nie ma tu mowy o duszy, zbawieniu, raju.
ad. b)
Obrazowanie apokaliptyczne widać w strofie drugiej: zapach smoły leśnej z powodu pożarów lasów, czerwień, dym, gaz, niebo wypełnione czymś dynamicznym i groźnym (śmiga - niegdyś skrzydło wiatraka, w wierszu chodzi o śmigło samolotu) - poeta kreuje tu obraz z jednej strony metaforyczny, z drugiej - realistyczny, obrazujący samoloty bombardujące miasto.
ad. c)
Na samym początku wiersza Bóg przedstawiony jest w tradycyjny sposób poprzez symbol okaz wpisanego w trójkąt, co ma oznaczać Boską opatrzność i mądrość. Jednak taki obraz Boga w kontekście drugiej strofy ulega zmianie: swąd spalonych lasów, pożary, dym, gaz - to wszystko są sygnały zniszczenia, katastrofy, rozgrywającej się Apokalipsy, której mądre oko Boże się przygląda.
W strofie piątej podmiot liryczny mówi o milczeniu Boga, jest to w jakiejś mierze wyraz jego obojętności wobec tego, co się dzieje na ziemu. Jednocześnie osoba mówiąca stwierdza, że tym milczeniem Bóg chce go przebić, czyli pokonać, złamać. W tej sytuacji groźba Boga milczącego jest skierowana do samego Boga - sam sobie w ten sposób zagraża. A to wszystko prowadzi do oddalenia Boga od człowieka (boże daleki).
ad. d)
W pierwszym wersie osoba mówiąca patrzy na Boga z nadzieją, kojarzy go z mądrością i opieką (opatrzność Boża).
W strofie siódmej (wersy 23.-26.) osoba mówiąca powtarza epitet daleki w odniesieniu do Boga i stwierdza, że nie będzie jego świerszczem. Świerszcza można w tym kontekście interpretować jako artystę chwalącego Boga, śpiewającego pieśni na jego cześć. Podmiot liryczny żadnej chwały Bożej głosił nie będzie.
W ostatniej strofie podmiot liryczny upraszcza spojrzenia na ziemię i człowieka. Dostrzega w nich wyłącznie fizyczność, kruchość, początek i koniec. Nic ponadto.
ad. e)
Na początku podmiot liryczny (wers pierwszy) pisze o Bogu w taki sposób, jakby za chwilę miała zamiar go chwalić, o czym świadczy określenie mądre oko boże. Jednak zamiast wdzięczności, podziękowań lub innych przejawów wyrażania chwały Boga, pojawia się opis rozgrywającej się apokalipsy.
W strofie piątej osoba mówiąca akcentuje obojętność Boga, który milczy i ta cisza z jego strony jest wymierzona przeciwko człowiekowi. No bo jeśli Bóg nie reaguje, nie pomaga, nie działa - to człowiek staje się bezbronny, a Bóg - daleki.
W strofie szóstej podmiot liryczny dostrzega Boga, który szuka człowieka - szuka osobę mówiącą. Bóg wznosi ręce przeczyste i czeka, kiedy człowiek się podda. Co oznaczają ręce przeczyste i poddanie się człowieka?
W kontekście całego wiersza Bog jawi się jako ten, który nie chce dotykać brudnego świata, jakby się brzydził. Woli się trzymać z daleka. Zaś podmiot liryczny nie zamierza się poddawać jego woli, nie chce go już o nic błagać, nie będzie jego świerszczem
Wreszcie w przedostatniej strofie pojawia się wyraźna deklaracja - osoba mówiąca nie ulegnie przemianie, jakiej oczekiwał Bóg. Metafora łamania wiersza niczym pierścienia jest swoistą deklaracją zerwania relacji z Bogiem.
Potwierdzeniem tej deklaracji jest ostatnia strofa, w której podmiot liryczny definiuje ziemię jako skałę i glinę, zaś człowieka - jako mięśnie i kościec. I nic więcej, żadnej metafizyki.
L48 (21 XI 2024): Rola obrazowania apokaliptycznego w wierszu żal Józefa Czechowicza.
Podr. s. 161.
1. Pokazanie, jak wygląda świat, w którym rozgrywają się wydarzenia apokaliptyczne: zniszczone szyby świątyń (w tekście mowa jest o synagogach, zatem poeta przewidywał wydarzenia związane z prześladowaniami Żydów), płonące okręty, głód, rozlew krwi (czerwony udój), strzały, gaz, śmierć dzieci w płomieniach, powieszeni ludzie. Taka wizja jest zapowiedzią straszliwych wydarzeń i w ten sposób stanowi też ostrzeżenie dla ludzkości.
2. Typowo apokaliptyczne określenia: metafory, symbole, np. potop, żniwa huku i blasków (hiperbola), ciemność - jako narzędzie ekspresyjne - mają na celu pokazanie ogromu nadchodzącej katastrofy i jej niezwykłą intensywność.
Zadania dodatkowe:
1. Jak rozumiesz wersy 17-18?
2. Zinterpretuj motyw jaskółki
XI - T4 (16)
L49 (27 XI 2024): Obóz - fabryka śmierci.
Podr. s. 223.
1. Losy Tadeusza Borowskiego w czasie wojny i po wojnie:
a) losy ojca (łagier sowiecki) i matki (Syberia),
b) pobyt Borowskiego w Auschwitz-Birkenau, potem w Dachau,
c) śmierć Borowskiego w 1951 roku (samobójstwo).
2. Ścisłe związki opowiadań zbioru Pożegnanie z Marią z biografią autora (narrator określa siebie jako Tadek, jego narzeczona - tak jak w rzeczywistości - miała na imię Maria; przeżyła Birkenau, po wojnie wyszła za mąż za Borowskiego).
3. Znaczenie elementów fikcyjnych - proza quasi-dokumentalna.
L50 (27 XI 2024): Opowiadania Tadeusza Borowskiego jako quasi-dokument czasów dehumanizacji i reifikacji.
Praca z opowiadaniem Proszę państwa do gazu (s. 226).
1. Warunki bytowe panujące w niemieckim obozie koncentracyjnym i proces dehumanizacji.
2. Opisy zbiorowe ludzi - charakterystyka grup więźniów.
3. Wymowa fragmentów mówiących o liczbach ofiar.
4. Interpretacja fragmentów mówiących o reifikacji ludzi.
5. Co oznacza nazwanie obozów koncentracyjnych fabrykami śmierci?
L51 (28 XI 2024): Człowiek zlagrowany.
1. Cechy człowieka zlagrowanego (s. 229).
a) psychicznie dostosowany do warunków obozowych.
b) odporny na zdehumanizowaną rzeczywistość, co oznacza, że sam ulega dehumanizacji.
Zad. s. 232: 1.
P.d. S. 232, zad. 2, 3, 4.
XII - T1 (17)
L52 (2 XII 2024): Wnioski z matury próbnej z Operonem (część testowa).
L53 (2 XII 2024): Wnioski z matury próbnej z Operonem (wypracowanie).
L54 (4 XII 2024): „Człowiek zlagrowany” jako ofiara zbrodniczego systemu.
Praca z tekstem opowiadania Proszę państwa do gazu Tadeusza Borowskiego (s. 150):
1. Definicja określenia "człowiek zlagrowany".
2. Przykłady zachowań człowieka zlagrowanego.
3. Przygotowanie wypowiedzi argumentacyjnej na podany w lekcji temat.
W pracy lekcyjnej można uwzględnić wybrane zad. s. 232.
L55 (4 XII 2024): Przemoc w języku.
Podr. s. 233.
1. Co można zrobić, posługując się językiem, słowem? Podziel oddziaływania na pozytywne i negatywne.
2. Negatywna ocena drugiego człowieka a agresja językowa? Na czym polega różnica?
3. Agresja językowa:
a) jawna,
b) ukryta.
4. Kiedy użyłeś agresji językowej lub kiedy byłeś jej ofiarą? Opis środków językowych.
5. Praca z fragmentem opowiadania Proszę państwa do gazu - zad. s. 235: 1, ...
P.d. S. 235, zad. ....
L56 (5 XII 2024): Głos pokolenia wojennego - Pokolenie.
Podr. s. 240.
1. Sytuacja pokolenia Kolumbów (Roman Bratny, Kolumbowie rocznik 20) - z uporządkowanego w miarę świata w ciągu blisko 20 lat po I wojnie światowej weszli w świat rozpadu wszelkich wartości i stali się pokoleniem apokalipsy spełnionej .
2. Okoliczności powstania wiersza Pokolenie (po upadku powstania w getcie warszawskim i po rozstrzelaniu wuja, Adama Zieleńczyka, zasymilowanego Żyda).
3. Definicja pokolenia: wspólne doświadczenie historyczne i ten sam kod kulturowy (symbole, elementy kultury, np. teksty kultury), poczucie własnej odrębności i przyjęcie określonej postawy wobec rzeczywistości.
XII - T2 (18)
L57 (9 XII 2024): Funkcje obrazów przyrody w poezji Baczyńskiego (Pokolenie).
Zadania podsumowujące pracę nad opowiadaniem Proszę państwa do gazu Tadeusza Borowskiego:
Zad. I będzie zwieńczeniem wystąpienia ucznia.
I Pytania dotyczące treści i problematyki:
1. Jakie funkcje może pełnić tytuł utworu literackiego?
2. Opisz sytuację dotyczącą dziewczyny, która zadaje pytanie Tadkowi (s. 165).
3. Opisz sytuację dotyczącą dziewczyny, która wypadła z wagonu na żwir (s. 168).
4. Wyciągnij wnioski z zadania 2. i 3. W jaki sposób Borowski przedstawia te sytuacje? Jaki ma cel?
II Wypowiedź argumentacyjna:
Czy literatura obozowa może pomóc współczesnemu czytelnikowi lepiej zrozumieć mechanizmy dehumanizacji człowieka? Uzasadnij.
Ewentualne uzzupełnienie:
Technika behawioralna Borowskiego (realizm obozowy) - brak psychologizacja, pokazanie szczegółów, detali, opis zachowań, działań, które pokazują ludzi w sytuacjach ekstremalnych i obnażają brutalną prawdę o człowieku, który chce za wszelką cenę żyć.
Interpretacja wiersza Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.
a) swobodne wypowiedzi po lekturze,
b) jakie funkcje mogą pełnić obrazy przyrody w literaturze? Na konkretnych przykładach?
c) zadania s. 243:
Zad. 1. Podział na część poświęconą obrazom przyrody i drastycznym obrazom tego, co stało się z ludźmi.
Część druga zaczyna się od anafory Nas nauczono. Kto nauczył?
Część trzecia - strofa zamykająca.
Po wykonaniu zadań interpretacja wskazanych strof: 1, 5, 8, 10.
L58 (9 XII 2024): Poetyckie świadectwo wojny (Ten czas Krzysztofa Kamila Baczyńskiego).
Podr. s. 246.
Uwaga! Początkowo uczniowie nie korzystają z podręcznika i tekstu. Nauczyciel czyta głośno, ale pomija pierwsze zdanie.
Uczniowie dzielą się odczuciami:
Co zobaczyliście? Co usłyszeliście? Co poczuliście?
Dopiero teraz zapoznanie z początkiem. Co wnosi zdanie inicjujące: Miła moja, kochana?
W związku z powyższym należy zacząc pracę od zad.4. s. 247, a potem wg układu: zad. 1-6.
L59 (11 XII 2024): Miłość w cieniu apokalipsy (poezja Krzysztofa Kamila Baczyńskiego).
Interpretacja wiersza Biała magia (s. 251).
S. 252, zad. 1-4.
Interpretacja wiersza Niebo złote ci otworzę... (s. 252)
Ewa Demarczyk, Niebo złote ci otworzę...
L60 (11 XII 2024): Obrazy miłości w literaturze różnych epok (zadania jawne CKE).
Wypożyczyć Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall.
Realizacja tematu lekcji - wypisanie z zadań jawnych CKE zagadnień dotyczących miłości. Następnie praca w grupach nad zad. 1-5.
1. Mitologia Parandowskiego
Miłość silniejsza niż śmierć. Omów zagadnienie na podstawie Mitologii Jana Parandowskiego.
2. Lalka Prusa
Miłość – siła destrukcyjna czy motywująca do działania? Omów zagadnienie na podstawie Lalki Bolesława Prusa.
Każdorazowo obowiązuje przy zadaniu polecenie: W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
W czasie wystąpienia nie można korzystać z żadnych notatek i pomocy. Pojawi się również możliwość in plus - zadanie 2. wg standardów maturalnych (tym razem ikoniczne), również dotyczące motywu miłości.
P.d.
Nieparzyści 1., parzyści 2.
L61 (12 XII 2024): Codzienność w getcie (Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall).
Podr. s. 263.
Wymowa symbolicznej sceny ze starym Żydem na beczce. "Najważniejsze ze wszystkiego jest nie dać się wepchnąć na beczkę.".
Wymagania do pracy klasowej: język polski w użyciu i test historycznoliteracki
1. Potrafię wykonać zadania sprawdzające rozumienie dwóch różnych tekstów nieliterackich:
- wyjaśniam pojęcia pojawiające się w obu tekstach,
- oceniam prawdziwość podanych stwierdzeń,
- redaguję notatkę syntetyzującą na podany temat i odwołującą się do obu tekstów, liczącą od 60 do 90 słów i poprawną pod względem językowym, ortograficznym i interpunkcyjnym.
2. Interpretuję fragmenty podanych tekstów literackich, wykonując precyzyjnie polecenia.
3. Wyjaśniam problematykę dotyczącą utworów literackich obowiązujących na egzaminie maturalnym:
- sens heroizmu i poświęcenia w imię określonych wartości (np. Antygona Sofoklesa),
- problem odpowiedzialności władcy i skutków jego decyzji (np. Antygona, Makbet Szekspira),
- przyczyny i skutki zbrodni (np. Makbet i Zbrodnia i kara Dostojewskiego),
- kwestia bycia artystą i wpływania na społeczeństwo, także rola poezji (wiersze Horacego, Kochanowskiego, Miłosza, Białoszewskiego),
- jak może objawiać się patriotyzm,
- wpływ formy na człowieka,
- problem wolności 4. Znam pojęcia związane z poszczególnymi epokami, kierunkami filozoficznymi i innymi zagadnieniami (np. gatunki i środki stylistyczne) oraz kontekstami (np. kontekst historyczny):
a) antyk - tragizm, stoicyzm, epikureizm,
b) średniowiecze - teizm, franciszkanizm,
c) renesans - humanizm, reformacja,
d) barok - koncept, kontrast, sarmatyzm, mesjanizm sarmacki,
e) oświecenie - racjonalizm, empiryzm, deizm, satyra, klasycyzm, sentymentalizm,
f) romantyzm - prometeizm, mesjanizm, orientalizm,
g) pozytywizm - praca organiczna, praca u podstaw, scjentyzm,
h) Młoda Polska - dekadentyzm, nastrojowość, chłopomania (ludomania), rabacja galicyjska
i) dwudziestolecie międzywojenne - awangarda, katastrofizm, forma,
j) wojna i okupacja - człowiek zlagrowany, system totalitarny, dehumanizacja, reifikacja, apokalipsa spełniona, eksterminacja,
k) współczesność - egzystencjalizm.
5. Interpretacja plakatów sugerujących interpretację wskazanego utworu z listy lektur obowiązkowych - wyjaśnienie znaczeń poszczególnych elementów graficznych i wiązanie ich z problematyką wskazanego tekstu literackiego.
XII - T3 (19)
L62/63 (16 XII 2024): Praca klasowa - test język polski w użyciu i test historycznoliteracki.
L64 (18 XII 2025): "Nie dać się wepchnąć na beczkę". Postawa Marka Edelmana.
Uzupełnienie poprzedniej lekcji (s. 263).
1. Czas powstania w getcie warszawskim (1943) a czas publikacji wywiadu rzeki (1977) - wpływ tej różnicy na wymowę utworu:
- dystans czasowy schładza emocje,
- Marek Edelman jest w innym miejscu swojego życia (kardiolog), ale na swój sposób robi coś podobnego, jak w czasie powstania. Co to może być? (Odpowiedź od razu lub później).
Edelman teraz - tak jak przedtem - próbuje zdążyć przez Bogiem, czyli uratować życie ludzkie.
W czasie powstania stał na Umschlagplatzu i zabierał - jako pracownik szpitala - tych, którzy mieli się przydać w czasie walki. Wszak wszystkich nie dało się uratować. Po wojnie, jako kardiochirurg ratował również życie ludzkie. 2. Getto: 3 km2, 450 tys. Żydów, w jednej izbie od 3 do 8 osób, otocozne murem na 3 m, z drutem, głód (400 kalorii na dzień); likwidacja getta od lipca 1942 - Żydzi zapędzani na Umschlagplatz (czyli plac przeładunkowy przy bocznicy kolejowej) i wywożeni do obozu zagłady w Treblince (zamordowano ok. 300 tys. w Treblince, około 100 tys. zmarło w wyniku chorób i głodu).
3. Sylwetka Marka Edelmana: ostatni przywódca powstania w getcie warszawskim, potem walczył w powstaniu warszawskim, współzałożyciel Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB), w getcie pracował w szpitalu i był na Umschlagplatzu, po wojnie ukończył Akademię Medyczną w Łodzi i był kardiologiem. Był członkiem KOR-u (Komitet Obrony Robotników) i działaczem "Solidarności".
4. Interpretacja symbolicznej wymowy sceny z Żydem na beczce.
"Nie dać się wepchnąć na beczkę":
- decydować samemu o swoim losie,
- nie dać się uprzedmiotowić,
- walczyć o swoją godność.
5. Podr. s. 267, zad. 5 i 6.
L65 (18 XII 2025): Getto warszawskie walczy.
Podr. s. 270.
L66 (19 XII 2025): Ciężar okupacyjnej pamięci.
Podr. s. 273.
I - T1 (18)
L ( I 2025): Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall - podsumowanie.
Podr. s. 270.
L ( I 2025): Człowiek w poszukiwaniu sensu życia (Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall i inne utwory literackie).
Podr. s. 270.
I - T2 (19)
L ( I 2025): Moralność świadka historii.
Podr. s. 277.
Czesław Miłosz, Campo di Fiori (s. 278).
L ( I 2025): Sprawdzian znajomości treści i problematyki utworu Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall.
L ( I 2025): Współczesna polszczyzna kolokwialna.
Podr. s. 298.
1. Styl potoczny jako podstawowa odmiana stylistyczna języka ogólnego.
2. Cechy stylu potocznego w zakresie:
a) składni,
b) słownictwa (leksyki).
2. Praca z tekstem J. Bartmińskiego (s. 298).
3. Zadania dotyczące fr. Pamiętnika z powstania warszawskiego M. Białoszewskiego.
Na ocenę obowiązują zadania 1, 2, 3 (wszyscy) oraz 4 i 6 (maturzyści).
L ( I 2025): Poetycka rekonstrukcja wartości (poezja Tadeusza Różewicza).
Podr. s. 309.
Interpretacja wiersza Lament (s. 310).
Interpretacja wiersza Ocalony (s. 312).
P.d. Zadania z analizy, 1-4.
I - T3 (20)
L ( I 2025): "Ocalenie" jako metafora doświadczeń egzystencjalnych człowieka skażonego złem.
Podr. s. 313, zad. 14.
Praca w formularzu Google.
L ( I 2025): Świadectwo rzeczywistości łagrowej.
Podr. s. 325.
1. Losy Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.
2. Tytuł oraz motto (Fiodor Dostojewski, Wspomnienia z domu umarłych).
3. Czym był Gułag?
P.d. Nocne łowy (s. 60).
L ( I 2025): Wnioski z analizy pracy klasowej (Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall).
Na ocenę: Kordian Słowackiego (w ramach powtórzenia materiału).
1. Mocne strony mojej pracy.
2. "Uczmy się na błędach" - analiza moich błędów merytorycznych.
3. Poprawność językowa - korekta błędów składniowych, fleksyjnych, frazeologicznych, ... .
4. Poprawność zapisu (ortografia).
5. Poprawność zapisu (interpunkcja).
6. Błędy rzeczowe.
Ad. 4. Poprawność zapisu (ortografia).
- miejscownik rzeczownika getto - getcie (jedno t),
- pisownia nie z przymiotnikami - nieważne.
Wnioski z analizy pracy:
- brak odniesień do całego utworu (jako dobry przykład przeczytać fr. Rafała C.),
- absurdalne odwołania,
- nieczytelne pismo.
L ( I 2025): Życie w łagrze po zmroku (Nocne łowy).
Sprawdzenie znajomości rozdziału Nocne łowy (s. 60).
1. Wyjaśnienie pojęć: urka (recydywista, najczęściej skazywany za przestępstwa kryminalne), proizwoł (czas w więzieniu od zmroku do rana, bez nadzoru, kontrolowany przez urków).
2. Przedstawienie tła wydarzeń - okres proizwołu.
3. Co się działo w łagrze po zmroku?
4. Jakie prawdy o człowieku przedstawia Herling-Grudziński?
L ( I 2025): Miłość w innym świecie.
Podr. s. 330.
P.d. S. 333, zad. 4, 5, 6, 7.
I - T4 (21)
L ( I 2025): Heroizm w łagrze.
Podr. s. 334.
Na ocenę (ale po realizacji nowego tematu):
1. Pytanie z Kordiana: Jaką rolę może odgrywać podróż i w jaki sposób jest przedstawiana w utworach literackich?
2. Jakie prawdy o człowieku i jego życiu uczuciowym odnajdujesz w Innym świecie.
3. Jaki wpływ na człowieka może mieć literatura?
L ( I 2025): Analiza tekstu nieliterackiego (Herling-Grudziński i Borowski).
Podr. s. 354.
L ( I 2025): Inny świat Gustawa Herlinga-Grudzińskiego - podsumowanie.
Sprawdzić podr. 4.
Część osób poprawa Krall.
Praca nad fr. Innego świata - Zapiski z martwego domu (s. 232-259).
W jaki sposób literatura, sztuka, teatr i film mogą wpływać na postawy, zachowania i przeżycia człowieka?
P.d. Jaki wpływ może wywierać przyroda na człowieka? Odnieś się do fr. Sianokosy z książkiInny świat (s. 271-280) i do innych utworów literackich.
L ( I 2025): Europa po roku 1945.
Na ocenę: zad. z L83 (Zapiski z martwego domu i Sianokosy).
Podr. s. 12.
1. Sytuacja po II wojnie światowej (Europa zrujnowana, w częście środkowej i wschodniej przesiedlenia i deportacje).
2. Nowy układ sił po Jałcie (dwie główne potęgi).
3. Zimna wojna i żelazna kurtyna (wyścig zbrojeń).
4. Przeciwstawne kierunki zmian społecznych świata zachodniego (gospodarka rynkowa i plan Marshalla) i państw zza żelaznej kurtyny (łamanie praw obywatelskich).
5. Interpretacja eseju historycznego: Tony Judt, Powojnie. Historia Europy od roku 1945 (zwłaszcza dwa pierwsze akapity).
L ( I 2025): Powojenna filozofia (egzystencjalizm).
Wypożyczyć Dżumę Alberta Camus.
Podr. s. 17.
1. Egzystencjalizm - nowe oblicze humanizmu (znaczenie doświadczania przez człowieka własnego, indywidualnego losu//; prymat egzystencji nad esencją).
2. Kierunki filozoficzne po wojnie (fenomenologia, filozofia analityczna, marksizm, personalizm).
3. Praca z fr. tekstu Egzystencjalizm jest humanizmem Sartre'a (s. 18).
4. Zwrócenie uwagi na zad. 6. s. 21, a następnie zadanie dodatkowe niżej.
5. Określanie analogii między egzystencjalizmem (Człowiek jest tylko tym, czym siebie uczyni) a humanizmem renesansowym (Człowiek jest kowalem swojego losu).
P.d. 3 akapity s. 18-19.
II - T1 (22)
L ( II 2025): Absurd życia w filozofii egzystencji (mit Syzyfa).
Podr. s. 22.
Sprawdzenie p.d. - mit Syzyfa.
Przypomnienie zadań jawnych CKE dotyczących mitologii.
1. Dramat człowieka zmagającego się z przeciwnościami losu. Omów zagadnienie na podstawie Mitologii Jana Parandowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
2. Poświęcenie się – oznaka siły czy słabości?
3. Jakie wizje zaświatów można odnaleźć w literaturze?
4. Co skłania człowieka do podróżowania?
5. Problematyka winy i kary.
6. Miłość silniejsza niż śmierć.
W oparciu o mit Syzyfa w ujęciu Camus (s. 23) - zad. 5 z jawnych CKE: problematyka winy i kary.
W oparciu o rzeźbę Syzyf w Ogrodzie Botanicznym w Powsinie - zad. 1 (dramat człowieka zmagającego się z losem).
L ( II 2025): Epidemia jako parabola.
Podr. s. 26.
1. Dżuma jako parabola (przypowieść).
2. Interpretacja akapitu 1. (s. 27)
P.d. Który z bogów mógłby stać się metaforą (symbolem) danej epoki? Uzasadnij.
L ( II 2025): Problematyka egzystencjalna w Dżumie Alberta Camus.
Podr. s. 30.
1. Kontekst medyczny - epidemia a pandemia (grypa hiszpanka 1918-1920, pandemia koronawirusa COVID-19).
2. Kontekst psychologiczny - wpływ pandemii na psychikę człowieka i relacje społeczne.
3. Praca z tekstem: s. 32, zad. 1 (źródła cierpienia), 2, 3, (4 - nie zdążono.
4. Zadania interpretacyjne: s. 33, zad. 5, 6, 7, 8 (nie zdążono).
P.d.
1. Samotność - cierpienie czy wyzwanie i szansa na duchowy rozwój? Wypracowanie o objętości 300 słów (osoby nzm 150 słów lub plan wypowiedzi ustnej jako podstawa tejże wypowiedzi). Ten temat opracowują nieparzyści na jutro.
2. Człowiek w sytuacji zagrożenia (Dżuma i inne utwory). Ten temat opracowują parzyści na pojutrze.
L ( II 2025): Samotność - cierpienie czy wyzwanie i szansa na duchowy rozwój?
W oparciu o analizę p.d. (ewentualne wypowiedzi ustne).
L ( II 2025): Heroizm wbrew nadziei.
Podr. s. 34.
1. Kontekst historyczny - dżuma (czarna śmierć) w połowie XIV wieku i podejmowane wówczas działania.
2. Kontekst etyczny dotyczący postawy heroicznej:
a) filozofia stoicka i cnota jako wartość najwyższa (dla niej warto poświęcić nawet życie),
b) chrześcijaństwo - gotowość poświęcenia osobistego szczęścia i dóbr doczesnych dla Boga i życia w raju,
c) etyka obowiązku Kanta (XVIII w.) i jego koncepcja imperatywu kategorycznego (wola działania w imię prawa i zasad, wewnętrzny nakaz),
d) egzystencjalizm - wolność i odpowiedzialność, gotowość poświęcenia życia dla celu (mimo braku wiary w Boga).
3. Koncepcje filozoficzne Camusa:
P.d.
1. Uszczegółowić koncepcje filozoficzne Camusa.
2. Zad. s. 38 wg numerów i jedno wybrane z zakresu 1-13.
II - T2 (23)
L ( II 2025): Człowiek w sytuacji zagrożenia (Dżuma i inne utwory).
Podr. s. 38, najpierw analiza prac pisemnych, potem zadania.
Parzyści - prezentacja pracy lub wypowiedź ustna.
L ( II 2025): Jak można ocalić wiarę?
Podr. s. 39.
P.d. Doktor Rieux, Tarrou, Rambert, Cottard, ojciec Paneloux: ważne fakty, postawa wobec dżumy, ewentualna przemiana, cytat do interpretacji.
L ( II 2025): Dżuma jako parabola.
Najpierw wnioski z karktówki dotyczącej Kordiana.
Uwaga! Wypożyczyć Rok 1984 Orwella.
Spr. p.d. Doktor Rieux, Tarrou, Rambert, Cottard, ojciec Paneloux: ważne fakty, postawa wobec dżumy, ewentualna przemiana, cytat do interpretacji.
L ( II 2025): Totalitaryzm jakom system (Rok 1984 George'a Orwella).
Podr. s. 43.
1. Znaczenie powieści Rok 1984 George'a Orwella w świecie.
2. Czas powstania i okoliczności pojawiania się polskich przekładów na rynku wydawniczym.
3. Utopia a antyutopia (podr. s. 44):
a) utopia na przestrzeni epok,
b) antyutopia - kompromitacja utopii: przedstawianie negatywnych skutków rzeczywistości stwarzanej przez utopijny ideał (taki jak koncepcja komunistyczna idealnego społeczeństwa bezklasowego, nazistowska koncepcja społeczeństwa opartego na czystości rasy),
c) dystopia - idealna przestrzeń utopijna przekształcona w koszmar, z którego jednostka nie może uciec.
4. Kontekst geopolityczny:
a) sytuacja po II wojnie światowej - dwa bloki: USA i Związek Sowiecki,
b) Oceania (w jej skład wchodzi Wielka Brytania) i Eurazja (odpowiada ZSRR, ale trzeba zaznaczyć, że Orwell nie przewidział, że Europa będzie zmierzała ku demokracji), ponadto Wschódazja (czyli superpaństwo zbudowane przez Chiny).
5. Przesłanie - książka przestrzega przed odrzuceniem najistotniejszych wartości demokracji:
- wolności słowa,
- praw człowieka.
L ( II 2025): "Kto rządzi przeszłością, w tego rękach jest przyszłość" (stosunek pisarzy do przeszłości).
Do wyboru:
- zad. 1-13 s. 48-49,
lub
- zad. 14, s. 49.
III - T1 (24)
L ( III 2025): Człowiek w totalitaryzmie.
Na ocenę:
1. Do wyboru:
- zad. 1-13, s. 48-49,
lub
- zad. 14, s. 49.
2. Czy możliwe jest zbudowanie doskonałego państwa? (z jawnych CKE).
Podr. s. 50.
1. Oceania i jej podobieństwo do systemu panującego w Związku Sowieckim (Stalin i NKWD jako Wielki Brat).
2. Psychologia tłumu i proces dezindywiduacji. 3. Konformizm jako postawa dająca złudne poczucie bezpieczeństwa.
L ( III 2025): Konformiści wobec władzy (Rok 1984 i inne utwory literackie).
Podr. s. 54.
Obowiązują jawne CKE:
1. Literacka ocena systemów totalitarnych.
2. Czy możliwe jest zbudowanie doskonałego państwa?
3. Jednostka w systemie totalitarnym.
4. Jak zachować wolność w państwie totalitarnym?
L ( III 2025): Jednostka i zbiorowość w systemie totalitarnym (Jacek Kaczmarski, Mury).
9 osób - zaliczanie nb luty.
Wybrane zad. s. 54.
Praca z tekstem Mury Jacka Kaczmarskiego:
Czy tekst Mury ma wydźwięk optymistyczny czy pesymistyczny? Uzasadnij.
Słowa Jacka Kaczmarskiego:
Utwór cechuje bardzo żywiołowa melodia oraz pesymistyczne przesłanie – podmiot liryczny (śpiewak-poeta) porywa ludzi piosenką zagrzewającą ich do walki – po czym traci ją na rzecz zaślepionego rewolucją tłumu. „Mury” napisałem w 1978 r. jako utwór o nieufności do wszelkich ruchów masowych.
Mury Jacka Kaczmarskiego
P.d. Obowiązują dalej zadania jawne CKE (maturzyści) oraz zad. s. 54 i podyktowane.
1. Jak kreowana jest przestrzeń i jakie efekty uzyskuje w ten sposób pisarz?
2. Wyjaśnij pojęcie "ewaporacja" i podaj przykłady. Wyjaśnij, na czym polegał proces odwrotny do ewaporacji.
3. Jaką rolę odgrywają w utworze rozważania na temat czasu, a zwłaszcza na temat przeszłości?
4. Jaką rolę może pełnić w utworze motyw osobistych zapisków (notatki, pamiętni, dziennik, ...)?
L ( III 2025): Propaganda w państwie totalitarnym.
Podr. s. 55.
1. Rola propagandy w systemie totalitarnym.
2. Nowomowa jako podstawowe narzędzie propagandy.
L ( III 2025): Znaczenie książki Rok 1984 George'a Orwella.
III - T2 (25)
L ( III 2025): Struktura egzaminu ustnego z języka polskiego.
L ( III 2025): Prezentacja wypowiedzi ustnych zgodnie z wymaganiami maturalnymi.
L ( III 2024): Przestrogi dla polityków (Czesław Miłosz).
Podr. s. 71.
1. Kontekst polityczny i publicystyczny - rola paryskiej "Kultury" redagowanej przez Jerzego Giedroycia.
2. Interpretacja wiersza Do polityka Czesława Miłosza (s. 72).
P.d. S. 74, zad.4,5,7,8.
L ( III 2025): Niezgoda na zło (Zbigniew Herbert).
Podr. s. 83.
1. Socrealizm - dyrektywa estetyczna i światopoglądowa.
2. Postawa Zbigniewa Herberta w rzeczywistości PRL.
L ( III 2025): Interpretacja wierszy Zbigniewa Herberta.
III - T3 (26)
L ( III 2025): Etos człowieka myślącego (Przesłanie Pana Cogito Zbigniewa Herberta).
Podr. s. 94.
L ( III 2025): Poświatowska - kaskaderka miłości.
Podr. s. 129.
L ( III 2025): Praca klasowa - wypracowanie (zgodnie z wymaganiami maturalnymi).
L ( III 2025): Poprawność i norma w języku.
Podr. s. 133.
L ( III 2025): Codzienność w poezji (Miron Białoszewski).
Podr. s. 137.
III - T4 (27)
L ( III 2025): Wnioski z analizy pracy klasowej (wypracowanie - zgodnie z wymaganiami maturalnymi).
MARZEC 2025: Sławomir Mrożek Tango
L ( III 2025): Spór o zasady (Tango Sławomira Mrożka).
Podr. s. 157.
P.d. S. 162, zad. 1-9 wszyscy, zad. dalsze parzyści dwa parzyste, nieparzyści - dwa nieparzyste.
L ( IV 2025): Społeczeństwo egalitarne w Tangu.
Podr. s. 163.
L ( IV 2025): Idea władzy w dramacie Mrożka.
Podr. s. 167.
Tango Mrożka - spektakl
L ( IV 2025): Tango Mrożka - podsumowanie.
Zadania jawne CKE:
1. Bunt przeciwko porządkowi społecznemu.
2. Konflikt pokoleń.
3. Groteskowa reinterpretacja motywu tańca.
IV - T1 (28)
L ( 2025): Poetycka parabola Zbigniewa Herberta.
Podr. s. 257.
L ( IV 2025): Stan wojenny w oczach Zachodu (Olga Tokarczuk).
Podr. s. 274.
Stan wojenny z perspektywy obcokrajowca (zad. jawne CKE).
L ( IV 2025): Rola nawiązań do innego utworu literackiego (Marek Nowakowski, Górą "Edek").
Prezentacja wniosków z p.d..
Podr. s. 376.
1. Czas powstania utworu (zbiór Prawo prerii 1999), okres początków budowy kapitalizmu przypominający dzikie prawa natury rządzące tym, co działo w świecie Dzikiego Zachodu.
2. Gatunek - krótki, syntetyczny tekst przypominający sprawozdanie (tak określił ten tekst autor).
3. Interpretacja tytułu utworu.
4. W jakim celu autor nawiązuje do innego utworu literackiego? (zad. jawne CKE).
L ( IV 2025): Doświadczenie egzystencjalne w poezji (Wisława Szymborska).
Podr. s. 330.
L ( IV 2025): Miejsca zmieniane przez czas (Andrzej Stasiuk, Miejsce).
Podr. s. 367.
IV - T2 (29)
L ( IV 2025): Poetycka refleksja nad stratą.
Podr. s. 335.
L ( IV 2025): Slang i moda w języku.
Podr. s. 385.
L ( IV 2025): Język reklamy.
Podr. s. 387.
L ( IV 2025): Nowe media.
Podr. s. 390.
L ( IV 2025): Fenomen podróży.
Podr. s. 404.